Covid-19: Brezilya yeni varyantların üreme alanı olabilir mi?

Bilim insanları Covid-19 hızla yayılırken, çok sayıda kısmen aşılanmış insanın, aşılanmamış insanlarla karışmasının, aşının etkinliğinden kurtulabilecek çok sayıda varyant için bir "güçlü bir üreme alanı" yaratabileceği uyarısında bulunuyor.

Bu durum, özellikle enfeksiyon oranının çok yüksek olduğu ve aşılama programının yavaş gitiği yerler için dile getirilen endişe kaynağı.

Mutasyonları takip eden uzmanlar, güçlü bir varyantın (P.1) yayıldığı Brezilya'nın koronavirüsün yeni türlerinin üreyebileceği bir yer olduğunu söylüyor.

P1 varyantı, şu ana dek 25'ten fazla ülkede tespit edildi.

Pazartesi günü itibariyle Brezilya'da yaklaşık 278 bin Covid ölümü kayıtlara geçti.

Artan ölüm oranlarına karşın, eyalet valileri ve birçok kez salgını önemsemediğin gösteren Devlet Başkanı Jair Bolsonaro arasındaki görüş ayrılıkları, kısıtlamaları ve sosyal mesafe kurallarını zayıflatırken, aşılama çalışmalarına da darbe vurdu.

Şu ana dek sadece nüusun yüzde 4'ünden biraz fazlası (8,6 milyon kişi) ilk doz aşılarını olurken, sadece 2,9 milyon kişiye ikinci doz aşı yapıldı.

Biliminsanlarına göre bu tehlikeli bir kombinasyon.

Antikorları savuşturmak

Virüsler yayılırken, mutasyon geçiriyorlar ve bağışıklık sistemimizi aşıp, hücrelerimizi enfekte etmek için daha etkin yolları öğreniyorlar.

İngiltere'deki Leicester Üniversitesi'nden Julian Tong, koronavirüs bir insanın vücüduna girip, küçük miktarlarda antikorlarla karşılaştığında, bu antikorlara dirençli mutasyonlarla kendini çoğaltabileceğini söylüyor.

Bu süreç, virüsün evriminin bir parçası.

Dr. Tang "Bugün aşı olursanız, derhal korunmuyorsunuz. Antikorların ortaya çıkması birkaç hafta sürebiliyor ve ve hala orijinal virüs ya da P.1 varyantıyla enfekte olabilirsiniz" diyor.

"Bu antikorlar enfeksiyon oluşurken ortaya çıkarsa ve vücudunuzda çoğalırsa, virüs de bu üretilen antikorları savuşturacak bir şekilde kendisini çoğaltabilir. Virüse en yararlı mutasyonlar yaşayacaktır ve bir doğal seçim sürecinde kendisini çoğaltacaktır."

Aşılanmış, ancak virüse yakalanmış bireyler hala bu mutasyona uğramış virüsleri bulaştırabilir.

Bu da örneğin, aşılama programında orta düzeyde bir başarı yakalamış bir ülkede büyük bir düzeyde olursa, virüsün mutasyona uğraması için biyolojik bir "baskı" oluşabilir.

Imperial College London'ın Küresel Sağlık ve Kalkınma Grubu'nun Müdür Yardımcısı Peter Baker "Ve böylece aşılanmış ve enfekte olmuş insanlar arasında mükemmel dengeye ulaşırsınız. Bu iki grup birbirine karışırsa, yeni, aşıya dirençli bir varyantın ortaya çıkması riski oluşur" diyor.

Daha bulaşıcı varyantlar

Veriler, Manaus kentindeki büyük salgın sırasında ortaya çıkan P.1 varyantının, daha bulaşıcı olabileceğini ve daha önce enfekte olan kişilerin geliştirdiği bağışıklığı da aşabileceğini gösteriyor.

Bu varyantta, virüsün diken proteinin üzerinde E484k mutasyonu görülüyor. Bu mutasyon tam da virüsün hücrelerimize tutunduğu yerde. Bu mutasyon, virüsün hücrelere tutunma kabiliyetini artırıyor ve antikorların etkinliğini azaltıyor.

Araştırma enstitüsü Fiocruz'a göre, P.1 varyantı şimdiden Brezilya'nın 27 eyaletinin en az 10'una yayıldı.

Dahası, seçilen sekiz eyaletten altısındaki yeni Covid vakalarının yüzde 50'den fazlasında kaygı yaratan üç varyanttan (P.1, İngiltere varyantı ve Güney Afrika varyantı) biri görülüyor.

Imperial College London'dan salgın hastalıklar araştırmacısı Charlie Whittaker "Kontrol önlemleri olmadan, P.1 çabucak hakim virüs olabilir ve yeni salgın dalgalarını tetikleyebilir" diyor.

Aşıya dayanıklı varyantlar

Imperial College, Sao Paulo Üniversitesi ve Oxford Üniversitesi'nin yaptığı bir başka ortak araştırmada, P.1 varyantının Brezilya'da görülen orijinal virüse kıyasla 1,4 ila 2,2 kat daha bulaşıcı olduğu tahmin ediliyor.

Hatta vakaların yüzde 25'i ila yüzde 61'inde bağışıklığı aşıp, yeniden enfeksiyonları da beraberinde getirebilir.

Prof. Baker "Varyantlar daha önce bağışıklık kazanmış ya da enfekte olmuş insanlarla temas ettiğinde, virüsün üzerinde, bağışıklık kazanmış insanları yeniden enfekte etme yolları bulabilmesi için mutasyon baskısı oluşur" diyor.

"Dolayısıyla, şu an yaşanan büyük bir salgın ve geçmişte yaşanan bir salgın, mutasoynlar için güçlü bir üreme alanı olur. Brezilya bağlamında yaşandığını düşündüğümüz şey de bu."

'Açık hava laboratuarı'

Brezilya'daki ölümler rekor düzeylere ulaşırken, bazı tahminlere göre ölü sayısı bu yılsonuna kadar yarım milyona ulaşabilir.

11,5 milyon vakayla Brezilya Hindistan'ı geçti ve sadece 30 milyon Covid vakasının görüldüğü ABD'nin arkasında.

WHO'ya göre son 24 saatte Brezilya'da 76 bin vaka görülürken, ABD'de 52 bin, Hindistan'da ise 26 bin vaka kayıtlara geçti.

Dr. Tang bu durumunu aşıya dirençli yeni varyantların ortaya çıkması riskini yarattığını söylüyor.

"Brezilya'daki virüsü kontrolsüz bir şekilde kendisini çoğaltmaya bırakırsanız, varyantlar her yere gidebilir. Enfeksiyonun çok görüldüğü bir yer aşılara da risk oluşturur, çünkü bu çoğalma havuzundan aşıdan kaçabilen varyantlar çıkabilir."

Aşılar yeni varyantlara karşı etkin mi?

Brezilya'da Çinli Sinovac şirketinin aşısı ve AstraZeneca/Oxford aşısı kullanılıyor.

Devlet Başkanı Bolsonaro aylarca Pfizer/BioNTech aşısını almayı reddettikten sonra geri adım attı ve alımların hızlandırılması kararını imzaladı.

İlk araştırmalar Oxford/AstraZeneca aşısının E484k mutasyonu bulunan Güney Afrika varyantına karşı daha az etkili olduğunu, ancak yine de iyi düzeyde bir koruma sağladığını gösteriyor.

Sinovac aşısında mutasyonların korunmaya etkisini Brezilya'daki Butantan Enstitüsü araştırıyor.

Bu durum, aşılama programlarının başarıyla uygulanmasının ne kadar hassas bir süreç olduğunu yeniden hatırlatıyor.

Maske takmak, sosyal mesafe ve kısıtlamalar gibi virüsü kontrol altına almak için başvurulan önlemler, aşılama yapılırken bile hayati önemde olmaya devam ediyor.

Prof. Baker bu önlemlerin enfeksiyon hızını yavaşlatmasının yanı sıra, yeni virüs varyantlarının ortaya çıkması riskini de azalttığını, aynı zamanda aşıların etkili olması için gereken kritik süreyi kazandırdığını vurguluyor.

Ancak Devlet Başkanı Bolsonaro, kısıtlama önlemlerine karçı çıkmakta ısrar ediyor ve "dünyanın hiçbir yerinde işe yaramayan bir politika" diye tanımlıyor.

Brezilyalılara Covid-19 konusunda "sızlanmayı bırakmalarını" söyledi ve "Daha ne kadar bu konuda ağlamaya devam edeceksiniz" dedi.

Fiocruz'dan salgın hastalıklar uzmanı Jesem Orellana AFP'ye yaptığı açıklamada "Bugün Brezilya insanlığa karşı bir tehdit ve bir açık hava laboratuarı. En büyük umudumuz kitlesel aşılama mucisezi ya da salgının yönetiminde radikal bir değişiklik" diye konuştu.

Dünya Sağlık Örgütü Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus da Brezilya'daki salgını "çok çok kaygı verici" diye tanımladı ve çevresine etkileri konusunda uyardı.

"Brezilya bu durumu ciddiye almazsa, tüm bölgesini ve ötesini etkilemeye devam edecek" dedi.