Covid-19 döneminde verinin artan önemi

Herkese Bilim Teknoloji'de yer alan derlemeye göre, özellikle pandemi gibi kaygı ve korkuya neden olan olguların yol açtığı toplumsal kafa karışıklığını giderecek kesin ve net bilgilerin dolaşıma çıkarılamadığı iletişim ortamları, toplum sağlığını olumsuz etkileyecek başka bir salgın olan infodeminin hazırlayıcısı olabiliyorlar. Bilgi kirliliği salgını olarak adlandırabileğimiz infodemi, yalan haber, yanlış haber ve komplo teorilerinin genellikle sosyal medya üzerinden hızla yayılarak insanları endişe ve paniğe sevk etmesi ve böylece pandemiyle mücadeleyi olumsuz etkilemesi olarak tanımlanıyor (1). İletişim ortamlarında infodemi yerine toplumun önünü açacak doğru bilgilerin dolaşıma çıkması doğal olarak en sağlıklısı. Salgına dair en azından o ana dek elde edilmiş ve kesinlik kazanmış bilgilerin paylaşılması, topluma güven ve yön duygusu vermesi bakımından da önem taşıyor.

Nitekim, bu açıdan pandeminin ‘doğru’ ya da ‘geçerli’ bilgi arayışımızdaki yönelimlerimizi de önemli ölçüde etkilediğini söyleyebiliriz. Salgının boyutlarının ortaya konulabilmesinde rakamsal değerlere duyulan ihtiyaç, verinin, dolayısıyla da veri temelli bilgi üretiminin ne denli önemli olduğunun farkına daha çok varılmasını sağladı. Her akşam endişe ve merakla açıklanmasını beklediğimiz Günlük Covid-19 Hasta Tablosu’nda yer alan rakamların bizler için taşıdığı anlam düşünüldüğünde, bu ve benzeri tabloların oluşturulmasını mümkün kılan verinin önemi daha görünür olacak.

Verinin, anlamlı ve değer ifade eden bir bilgi bütünlüğüne dönüşebilmesi için çok aşamalı bir süreçten geçmesi gerekiyor. Her bir aşama için ayrı uzmanlık, beceri ve yetkinlikler söz konusu. Ancak bunların yanı sıra, veriden üretilecek değerin ve faydanın çoğaltılabilmesi için bazı ilkelerin gözetilmesi gerekiyor. 

Süreci anlaşılır kılmak adına dört ana başlık: 

Veri toplama: Bu aşama çeşitli alanlarda üretilen dağınık ham verinin düzenli aralıklarla toplanarak temel verinin oluşturulmasını içeriyor. Koronavirüs örneğinde ele alındığında sağlık kurumlarında yapılan test sayısı, vaka sayısı, virüsten kaynaklı ölüm sayısı ve tedavi gören hastaların durumları hakkında üretilen verinin düzenli aralıklarla toplanması olarak özetlenebilir.

Veri doğrulama: Toplanan verilerin kalitesinde sorun olmaması için orijinal kaynak belgelerdeki verilerle sisteme girilen verilerin aynı olup olmadığının kontrolü gerekiyor. Bu amaçla veri doğrulama işlemi yapılıyor. Bu aşamanın doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi, aynı olgu üzerinde farklı kurumların farklı verilerle ortaya çıkmasının yol açabileceği kafa karışıklığının önüne geçilmesi açısından da önem taşıyor.

Veri analizi: Toplanan temel veriden belirlenen sorulara cevap verecek şekilde bilgi elde edilebilmesi için veri sınıflandırılıyor ve uygun alanlar için uygun veriler seçilerek anlaşılır bir bütün oluşturacak şekilde düzenleniyor. Veriyi düzenleme, görselleştirme ve modelleme süreçlerini içeren bu aşamada veri artık bilim insanlarına ve halka sunulacak hale de gelmiş oluyor.

Veriye erişim: Verinin toplumla paylaşılmasını içeren bu aşamada verinin herkesin erişimine hızlı bir şekilde açılması önem taşıyor. Bu ise verinin açık veri haline getirilmesi şeklinde gerçekleşiyor. Aynı zamanda verinin anlamlı bir bütünlük içinde düzenlenerek eksiksiz ve düzenli olarak kamuoyu ile paylaşılmasını da içeriyor. Veride açıklık politikasının benimsenmesi, verilerin doğrulanabilirlik, şeffaflık ve hesap verilebilirlik değerlerinin de güçlü olduğu anlamına geliyor.