Dişe dokunun engelleri kaldırın

Türkiye nüfusunun yüzde 12.29’u fiziksel veya zihinsel engelli bireylerden oluşuyor. Özellikle engelli bireylerin diş tedavisinde sedasyonun (ilaçlarla hastanın reflekslerinin korunması, uyku hali) önemi büyük. Sağlıklı bireylerin yüzde 85’inde ağız ve diş sağlığı sorunları yaşanırken, bu oran engellilerde neredeyse yüzde 100’e yakın. Diş hekimi Yrd. Doç Dr. Barış Karabulut, engelli bireylerin ağız ve diş hastalıkları açısından yüksek risk grubunda olduklarını belirterek “El becerilerinin yetersizliği sebebiyle yeterince dişlerini fırçalayamayan bu bireylere mutlak surette ailelerin destek olması şarttır. Sedasyon (uyku hali) özellikle engelli bireylerde, diş hekimi korkusu, öğürme refleksi olan veya uzun süreli tedavilerini tek seansta bitirmek isteyen hastalarda rahatlıkla uygulanabilir” dedi. Engelli çocuklarda özellikle ağız ve diş sağlığında yaşanan sıkıntılar sağlık sorunlarının başında yer almakta. Ağız ve diş sağlığı konusunun engelli bireylerde önemli olduğunu vurgulayan Yrd. Doç Dr. Barış Karabulut, özellikle engelli çocukların ailelerine ve diş tedavilerinde dikkat edilmesi gereken konuları gazetemize anlattı.

Diyetleri düzenlenmeli

-Engellilerde sıklıkla karşılaştığınız ağız ve diş problemleri nelerdir?

Fiziksel ve zihinsel engelli bireyler ağız ve diş hastalıkları açısından yüksek risk grubundadırlar. Bu nedenle ağız ve diş sağlığını korumak büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla ilk alınacak tedbir diyetin düzenlenmesidir. Şeker ve karbonhidrat içerikli gıdaların alım sıklığının azaltılması öncelikli hedef olmalıdır. El becerilerinin yetersizliği sebebiyle yeterince dişlerini fırçalayamayan bu bireylere mutlak surette ailelerin destek olması şarttır. Elektrikli ve küçük başlıklı diş fırçalarının kullanımı engelli bireyler için oldukça faydalıdır.

-Sedasyon hangi durumlarda gerekli ve zorlukları nelerdir?

Sedasyon, özellikle engelli bireylerde, diş hekimi korkusu, öğürme refleksi olan veya uzun süreli tedavilerini tek seansta bitirmek isteyen hastalarda rahatlıkla uygulanabilir. Uygulama esnasında herhangi bir zorluk bulunmamaktadır.

-Hangi yaştaki çocuklara daha çok uygulamaktasınız?

Sedasyon her yaştan engelli bireylere uygulanabilirken, herhangi bir engeli olmayan küçük yaştaki çocuklarda (3-5) daha çok tercih edilmektedir.

-Aileler nasıl davranmalı?

Hastanın bilincinin yerinde olmadığı veya fiziksel engeli olduğu durumlarda ağız temizliği yardımcı kişiler tarafından yapılmalıdır. Ailelerin bu konuda sabırlı ve ısrarcı olmaları gerekmektedir.

-Sedasyonu tercih ederken hastalar bir hekim veya klinikte ne gibi özellikler aramalı?

Sedasyon, tam donanımlı bir ameliyathane ortamında, konusunda uzman, tecrübeli hekimler tarafından yapılması gereken bir işlemdir.

Ağrı duyulmaz

-Ailelerin genel anesteziyle ilgili genel düşünceleri nelerdir?

Pek çok aile genel anestezi ile tedavi fikrine soğuk bakmakta ve korkularını dile getirmektedirler. Bu son derece anlaşılabilir bir durumdur. Hastanın bilincinin tamamen kapalı olduğu genel anestezi uygulamaları hastalarda kaygı ve korku oluşturmaktadır. Bir diğer korku nedeni uyanamama veya geç ve zor uyanmadır. Sedasyon uygulamalarında hastalar ilaçları damar yolu yerine hava yoluyla aldıklarından uyanmaları ve taburcu işlemleri çok hızlı olmaktadır. Sedasyon uygulamalarıyla ilgili toplumdaki bir yanlış bilgi ise işlemler esnasında ağrı duyulduğudur. Oysa sedasyonda hasta derin bir uyku halindedir ve ağrı duyması mümkün değildir.

-Diş tedavilerinde korku unsuru olduğundan özellikle diş hekimleri hastalara nasıl yaklaşmalı? İletişim şekli nasıl olmalıdır?

  Diş hekimi korkusu toplumuzda son derece yaygın bir korkudur. Bu korkunun temel sebepleri, bilinmeyene karşı olan korku (özellikle küçük çocuklarda), geçmiş kötü tecrübelere bağlı korkular ve kullanılan cihazlara bağlı gelişen korkulardır. Bu noktada korkuyu ortadan kaldıracak olan temel unsur hastanın korkusunun sebebini öğrenmek ve bu sebebe yönelik yaklaşımlar sergilemek olacaktır. Hastaların korku ve endişe duygularını anlayışla karşılamak ve empati yapmak da son derece önemlidir.   

-Devlet engellilere ağız ve diş tedavisi konusunda ne gibi haklar tanıyor?

Yüzde 40 ve üzerinde engelli kişiler, engellilik durumlarını belgelendirmek suretiyle Sağlık Bakanlığı’na bağlı ağız ve diş sağlığı merkezleri (ADSM), ağız ve diş sağlığı hastaneleri ve ağız ve diş sağlığı eğitim ve araştırma hastaneleri tarafından tedavinin sağlanamaması nedeniyle sevk alarak özel merkezlerde tedavi olabilmektedirler. Ancak engelli vatandaşlarımızın pek çoğu bu haklarını bilmemekte ve mağdur olmaktadırlar.