Dostoyevski’den “Üç Hikâye”

“Üç Hikâye: Beyaz Geceler, Polzunkov, Yufka Yürek” isimli kitapta, doğumunun 200’üncü yılı kutlanan büyük Rus yazar Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’nin gençlik yıllarında kaleme aldığı üç hikâyesi yer alıyor. Kitaptaki öyküler, Dostoyevski’nin karakterlerinin canlılığını ortaya koyan ve edebi dehasını gösteren ilk örnekler olarak anılıyor. Dostoyevski’nin kitaptaki hikâyelerinin dramatik yapısı ve karakterleri, St. Petersburg’un gündelik yaşamından esinleniyor. İnce detaylarıyla yazarın yaşamından izler taşıyor.

“Üç Hikâye: Beyaz Geceler, Polzunkov, Yufka Yürek”te, yazarın gençlik yıllarında insani duygular üzerine ortaya koyduğu edebi örnekler yer alıyor. Kitaptaki öykülerde Dostoyevski, tıpkı yaşamının ilerleyen yıllarında kaleme alacağı yapıtlarındaki gibi iç dünyasıyla hesaplaşan, pişmanlıklarını dile getiren veya fikirsel çatışma yaşayan karakterleri anlatıyor. Karakterlerin duygu durumları hikâyelerin seyrine yön veriyor.

Kentli, sıradan insanların sosyal, siyasal ve ekonomik nedenlerden dolayı anbean değişen psikolojik gelişimlerini öykülerinde aynı potada eriten Dostoyevski’nin karakterleri, psikolojik bir çöküşe uzanabiliyor. Düşüncelerinde boğulan karakterler tıpkı Yufka Yürek hikâyesindeki gibi mutluluğu kendine fazla görebiliyor ve bu da yıkımı beraberinde getiriyor.

Dostoyevski, romantik öyküsü Beyaz Geceler’de, bir aşk hikâyesi anlatıyor. Öykünün hayalperest anlatıcısı bir gece vakti yolda yürürken nehir kenarında genç bir kadınla tanışıyor ve kadına karşı dört günlük sürede dostluktan aşka doğru uzanan duygular besliyor. Sevgilisi tarafından terk edilen genç kadın anlattıkça ikilinin arasındaki bağ güçleniyor ve genç kadının da anlatıcıya karşı hisleri ortaya çıkıyor.

Hüzün ile kişilik değişimlerinin yan yana ilerlediği bu hikâyeden sonra kitapta, Polzunkov öyküsü geliyor.

Patronu tarafından oyuna getirilerek hayatı değişen bir karakterin yaşamının dramatik kırılma noktasını anlatan Dostoyevski, şu satırları kaydediyor:

“Eminim ki o an, içinde bulunduğu durumun ne kadar aptalca olduğunu biliyordu ama istisnasız her seferinde içinde doğup büyüyen onurlu isyan, göğsünü yırtıp dışarı çıkamadan oracıkta ölüyordu… Bu adamcağızın kırışıklarla dolu köşeli yüzü gibi böylesine küçük bir alana, aynı anda bunca farklı ifadenin, bunca benzersiz duygunun ve bunca güçlü izlenimin sığabileceğini hayal dahi edemezdim. Yüzünde yok yoktu; utanç, sahte bir küstahlık, yüzünü kıpkırmızı yapan ani bir öfke, sinir, başarısız olma korkusu, zahmet verdiği için affedilme isteği, onur, ne kadar önemsiz olduğu düşüncesi… Bütün bunlar şimşek gibi gelip geçiyordu yüzünden. Tam altı yıldır, bu fani dünyadaki yaşamını böyle sürdürüyordu…”

Üç Hikâye: Beyaz Geceler, Polzunkov, Yufka Yürek / Fyodor Mihayloviç Dostoyevski / Çev.: Karsu İlksen Fırat / VBKY / 172 s.