Dünyaya örnek sütçüler

Tire Süt Kooperatifi’nin hikâyesi 48 yıl önce başlıyor. Ürettikleri sütü değerinde satmayı hedefleyen beş köylünün kurduğu kooperatif, 35 yıldır bu amaçla yol alıyor. 2002 yılında Mahmut Eskiyörük’ün başkan seçilmesi kooperatifin tarihinde dönüm noktası. Süt, ayran, yoğurt, peynir, et ve sucuk üretim tesisleri, ”üreticiden tüketiciye” doğrudan alışveriş olanağı sağlayan marketleri ve ortaklarına sağladığı ekipman desteğiyle çiftçinin kazancını artıran kooperatif, Tire ve çevresindeki küçük aile işletmelerinin ekonomik ve sosyal refah seviyesini yükseltiyor.

35 tondan 200 tona 

Mahmut Eskiyörük yönetimi devraldığında 35 ton süt üreten kooperatif, bugün 2 binden fazla üretici ortağıyla 200 ton süt üretiyor. Ortakları arasında tek ineğinden 5 litre süt alan da var, 50 ineğinden yüzlerce litre alan da... Köylüler her gün sağdığı sütü, kooperatifin süt alım merkezlerine teslim ediyor. İhtiyaçları olan yemi, gübreyi, yakıtı kooperatiften ediniyor. Üye kartıyla kooperatif marketinden uygun fiyata alışveriş yapıyor, harcamaları ürününden elde ettiği kazançtan düşülüyor.

Kooperatif hem çiftçi eğitimleri hem de kontrollerle sütün kalitesini de artırmaya çalışıyor. Sütler bakteri kontrolünden geçiyor. Köylere kurulan tanklar ve ulaşımda kullanılan tankerlerle oluşturulan soğuk zincir sayesinde süt, kalitesinden bir şey kaybetmeden günlük olarak tüketiciye ulaşıyor. 

AB standartlarına göre sütte kabul edilebilir bakteri limiti, miligramda 100 binken, kooperatifin ürettiklerinde mg’da 10 binin altında. Kooperatif sütün kuru madde, bakteri ve somatik değerlerine göre üreticiye artı ya da eksi prim veriyor. Eskiyörük, ”Yoğurdumuz gün geçtikçe ekşiyor ve sulanıyor çünkü gerçek, normal mayadan yoğurt yapıyoruz. Kalite arttıkça pazar değeri, dolayısıyla kazanç da artıyor. Bu da üreticiyi motive ediyor” diyor. Tireli çiftçinin sütünü mamule dönüştürerek marka haline getiren, aracıyı ortadan kaldırarak hem gıda güvenilirliğini hem de üreticinin emeğinin karşılığını almasını sağlayan kooperatif, açtığı marketlerde başka kooperatiflerin ürünlerine de yer veriyor.

Organikte İddialılar

Organik üretim konusunda da iddialılar. Organik süt üreticisi Mete Hacaloğlu kooperatifi, çiftçiyi koruyup kollayan bir abiye benzetiyor. “Üreticinin hakkını savunan bir yapı. Kooperatifler Türkiye’de yıllardır bilinçli olarak küçük görülüyor. Tire Süt bu hakim görüşe rağmen iyi çalışan bir kooperatifin mümkün olduğunu kanıtladı” diyor. 

15 yıldır kooperatif ortağı olan üç inek sahibi İsmail Ocak, günde 35 kilo süt satıyor. ”Kooperatif olmasaydı aracılar emeğimiz üzerinden para kazanacak ve biz hakkımızı alamayacaktık. Yemi, mazotu, tohumu, gübreyi kooperatiften temin ediyorum. Ekipmanlardan yararlanıyorum. Paramı düzenli alıyorum. Çoluk çocuk dua ediyoruz. Bizlerin köyde kalıp üretmesi gerek. Yoksa şehirde işsizlik var.”

Eskiyörük’e göre kooperatifler hem ekonomik hem toplumsal barışın sağlanmasında bir reçete. “Büyüklerin küçüklere yaşama şansı bırakmadığı bir ortamda açlığın da kooperatifçiliğin gelişmesiye önlenebileceğini düşünüyorum. Şirket tarımcılığının temel amacı kâr elde etmektir. Küçük üretici zarar etse de işi sürdürür. Aile çiftçilerinin yaşamını refaha kavuşturamazsak göç etmek zorunda kalırlar. Onların emeklerinin karşılığını almasını sağlayan kooperatifçilik hem göçün önlenmesi hem de üretimin sürdürülmesinde temel adımlardan biri.”

Tire Süt Kooperatifi’nde kalite kontrol uzmanlarından veteriner hekimlere, akaryakıt istasyonunda çalışanından idari personele kadar 285 kişi çalışıyor. Eskiyörük tarımın Türkiye’nin tek kalkınma şansı olduğunu savunuyor: “Devlet kooperatifleri, kooperatifler de üreticiyi güçlendirmeli. Aynı üreticiyi denetlemeli. Böylece kooperatifler devletin yükünü alır.” 

Roma'da anlatacak

•  Tire Süt Kooperatifi 2012 yılında Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından Örnek Kırsal Kalkınma Modeli seçildi.

•  Dünyanın ve Anadolu’nun birçok yerinden ziyaretçi akınına uğrayan kooperatif, geçtiğimiz günlerde Afrika’nın sekiz ülkesinden gelen tarım uzmanlarını ağırladı, iş modellerini anlattı.

•  Avrupa Birliği Tarım Komisyonu’ndan gelen bir heyet, kırsal kalkınma modelini anlatması için Eskiyörük'ü Roma’ya davet etti, gitmek için hazırlanıyor.

Sosyal yardım yapıyor

•  İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin desteğiyle yürüttüğü Süt Kuzusu Projesi çerçevesinde, 0-5 yaş çocuğu olup süt almaya maddi gücü olmayan 125 bin aileye her gün süt dağıtıyor.

•  2008-2013 arasında İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Okul Sütü Projesini gerçekleştirdi. 220 bin öğrenciye pastörize süt dağıttı, sağladığı başarıyla güvenilirliğini kanıtladı. İki yıl önce hükümet projeyi devraldı.

Tireli çiftçinin mühendis oğlu

Tireli bir çiftçinin çocuğu olarak dünyaya gelen, Çukurova’da Endüstri Mühendisliği okuduktan sonra baba mesleğine geri dönen Eskiyörük, TARİŞ’te edindiği kooperatifçilik deneyimini Tire’ye taşıdı. Peki başarısının sırrı ne? ”Birincisi, ben de tarladan ve çiftçilikten geliyorum. O çileyi çektim” diyor: “İkincisi, işime siyaset bulaştırmadım. Parti ayrımı yapmadım, herkesi tek amaç etrafında birleştirdim. Üçüncüsü, çalmadım, çaldırmadım. Ama bunlardan daha önemlisi yaptığım işe inandım ve ortaklarım bana güvendi.”