Elektrikte 'kayıp kaçak' soygunu

Elektrik faturalarında kayıp kaçak bedeli ismi çıkarılsa da vatandaştan kesilen para katlanarak artıyor. Elektriğe 1 Ocak itibarıyla yüzde 8.8 zam yapılırken, 100 liralık elektrik faturasının 51 TL enerji bedeli, 26.8 TL dağıtım-iletimkayıp kaçak bedeli, 22.2 TL de vergilerden oluşuyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), elektrik dağıtım şirketlerinin 2018 yılı kayıp ve kaçak hedeflerini belirlerken, geriye dönük olarak 2016 ve 2017 hedeflerini de değiştirdi. Geçiş dönemlerinde (2006-2010, 2011-2015) belirlediği kayıp ve kaçak hedeflerini değiştirerek şirketleri cezadan kurtaran EPDK, 2016 yılından itibaren geçtiği 5 yıllık yerine tek yıllık hedef uygulamasında bile revizyona gitti. Son olarak açıklanan 2016 kayıp ve kaçak gerçekleşmelerine bakıldığında ise; 2 dağıtım şirketi dışında tüm şirketlerin hedefin altına düşerek, yurttaşlardan fazladan tahsil edilen kayıp ve kaçak bedelini kâr olarak hanelerine yazmalarına olanak sağlandı. Son 5 yılda, yıllık kayıp ve kaçak elektrik tüketim miktarının yaklaşık 30 milyar kilovat saat düzeyinde olduğu dikkate alındığında geçen yıl için kayıp ve kaçak tüketiminin parasal değeri 4.72 milyar TL olduğu ortaya çıktı. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) 2018 için açıkladığı 18.008 kuruşluk fiyatını hiç değiştirmezse yine aynı miktar üzerinden kamunun kasasından yani vatandaşın cebinden çıkacak kayıp ve kaçak tüketim parası 5.4 milyar TL’ye fırlayacak.

Soygun sürüyor

CHP Balıkesir Milletvekili Ahmet Akın kayıp kaçak tarifelerinde yapılan düzenleme hakkında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanına soru önergesi verirken “Elektrik tüketiminde kayıp kaçak bedeli, dağıtım bedeli, perakende hizmet bedeli, sayaç okuma bedeli adı altında birçok ilgisiz bedel faturalara eklenerek vatandaşlarımızdan tahsil ediliyor. Bu soygun yöntemi yargı kararlarına rağmen bu yıl artarak devam edecek” diye konuştu.

Kâğıtta kaldı

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) yaptığı açıklamada kayıp ve kaçakla mücadele sisteminin kağıtta kaldığına işaret ederek, EPDK’nin, 2018 kayıp ve kaçak hedeflerini, 15 dağıtım şirketi için 2016 gerçekleşmelerinin üzerinde belirlediğine dikkat çekti. EMO’ya göre TEDAŞ’ın istatistikleri dikkate alındığında, Türkiye geneli kayıp ve kaçak oranı ağırlıklı ortalama olarak 2012’de yüzde 16.89, 2013’te yüzde 17.91, 2014’te yüzde 17.19, 2015’te yüzde 16.67 olarak hesaplandı. 2016 yılı Türkiye geneli kayıp ve kaçak oranı yüzde 15.58 oldu. Bu rakamlara bakıldığında; kayıp ve kaçak oranının düşmesi bir yana 2013 kriz yılıyla birlikte arttığı tespit edildi.

Daha fazla tahsilat

EMO’ya göre, kayıp kaçak hedefi belirlenirken gerçekleşmiş verileri bile yok sayan bir yapılanma söz konusu. EPDK; 2016 yılı gerçekleşmesinin üzerinde belirlediği kayıp ve kaçak hedefleriyle yurttaşlardan fazla tahsilat yapılmasına geçit sağlıyor. EMO kayıp kaçak oranlarıyla ilgili şu tespitlerde bulundu. 4 Kayıp ve kaçak ödemeleriyle ilgili hem faturalarda, hem tarifelerde hem de abonelerin açtıkları davalarda yaşanan tartışmaların ardından EPDK, önce faturada, ardından tarifede kayıp ve kaçak bedellerini gizlerken; 5 yıllık hedef uygulamasını da tamamen sonlandırmıştı. İlk kez 2016’da 1 yıllık hedef açıklayan EPDK’nın 2018 hedef kayıp ve kaçak oranlarını belirlerken, 1 yıllık hedeflerde bile değişiklik yaptığı ortaya çıktı. 2016’nın revize edilen hedeflerine bakıldığında; oransal olarak en yüksek kayıp ve kaçak yüzde 71.6 ile Dicle, yüzde 60.17 ile Van Gölü, yüzde 31.7 ile Aras dağıtım bölgesindedir. 4 2018 yılı kayıp ve kaçak hedefleri, 14 dağıtım şirketi için yüzde 8’in altında tutuldu. 4 EPDK’nın 2016 yılı Elektrik Piyasası Gelişim Raporu’nda yer verdiği 2016 gerçekleşen kayıp ve kaçak oranlarına bakıldığında, 2018 hedeflerinin pek çok dağıtım şirketi için 2016 gerçekleşmelerinin bile üzerinde belirlendiği görülmektedir. 2018’de kayıp ve kaçak oranlarını yalnızca Boğaziçi 1.63, Çoruh 0.23, Yeşilırmak 0.14, Fırat 0.09, Aras 0.03 puan aşağı indirecek olup; 15 dağıtım şirketi için 2016 yılı gerçekleşmesinden daha yüksek kayıp ve kaçak hedefi konulmuştur.