En büyük optik teleskop

Büyük teleskop yapmak isteyen bilim insanları bir araya geliyor ve projeyi yapıyorlar, maliyetini hesaplıyorlar ve nasıl yapılacağını ortaya koyuyorlar. Daha sonra projemiz bu, ortak olur musunuz diye dünyadaki bilim kurumlarına davet çıkarıyorlar. İçinde Kore, Brezilya, Avustralya ve ABD'den 7 üniversitenin bulunduğu kurumlar projeye olur diyor. Yapılacak bir çok birimi de üniversiteler kendi aralarında paylaşıyorlar. Örneğin Avustralya'dan iki kurum katılıyor ama bir tanesi odak düzleminde kullanılacak tayfçekeri yapıyor, ABD'den bir üniversite aynaları döküyor. Uluslararası bir birlik kuruluyor ve geçtiğimiz Haziran ayında bu teleskobun yapımı başladı. Yaklaşık bir milyar doların biraz üzerinde maliyeti olan teleskobun üretimine başlamak için ortaklar arasında 500 milyon dolar toplandı. Zamanla her ortak üstüne düşen maliyeti ödeyecek ve bittiğinde de ne kadar ödedi ise o kadar gözlem zamanı olacak.

GMT, resimde de gördüğünüz gibi her biri 8,4 m'lik 7 aynadan oluşuyor. Aynaların her biri 17 ton ağırlığında. Bir aynanın dökülmesi ve soğuması tam bir yıl alıyor. Yine her aynanın yüzey eğriliğinin elde edilmesi ve parlatılması üç yıl sürüyor. Teleskobun yerleştiği kubbe 22 katlı binaya denk. İlk dökülen aynalarla yani 3-4 ayna ile 2021 yılında çalışmaya başlayacak olan GMT tam olarak 2024 yılında 7 aynası ile gözleme devam edecek. Bu teleskop hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz internette bol miktarda bulabilirsiniz.

Benim vurgulamak istediğim, son zamanlarda bilimsel çalışmalar ancak bu tür ortaklıklar ile gerçekleşebiliyor. Avrupa Birliği'ne o kadar yakınız ama ne Avrupa Güney Gözlemevi ESO'ya ne de Avrupa Uzay Ajansı ESA'ya bir türlü üye olamadık. Yukarıda değindiğim büyük uluslararası projelerde hiç yokuz. Bir gün aklımız başımıza gelecek ama ne zaman. Sevgilerimle...

Prof. Dr. Ethem Derman

Twitter: @EthemDerman