Hasta eden meslekler

Meslek hastalıkları çok fazla bilinmiyor. Ülkemizde, 2016 verilerine göre 597 meslek hastalığı yaşayan hasta var, bunların da yüzde 36’sını solunum sistemi kaynaklı hastalıklar oluşturuyor. Bu hastalıklar içinde de en sık silikozis (kot pantolonların taşlanması sırasında, havaya karışan yoğun kum tozlarının çalışan işçilerin akciğerlerine dolmasıyla ortaya çıkan hastalık), kömür işçisi pnömokonyozu (akciğerler kömür tozlarının birikmesi) ve astım geliyor. Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği Prof. Dr. Arzu Mirici, meslek hastalıklarının önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Önlenebilir hastalıklar olmasına rağmen çalışma hayatına dair iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin yeterince uygulanmadığı gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sağlık sorunu.”

Yeterince bilinmiyor

Prof. Mirici, ülkemizde tanı alan 597 meslek hastalığının 568’i erkek, 29’unun kadın olduğunu anımsatarak “En fazla meslek hastalığı tanısı alan grup 32-46 yaş arası grupta yer alıyor. Yıllık sayılar 500-600 civarında seyrediyor. Yılda her bin işçiden 4-12’sinin meslek hastalığına yakalanma ihtimali olduğu biliniyor, bu sayı beklenen sayının oldukça altında” diyor. “SGK verilerine göre en fazla meslek hastalığı tanısının konulduğu sektörler; diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, kömür ve linyit çıkartılması, elektrikli teçhizat imalatıdır” diyen Mirici, meslek hastalıklarının da yeterince bilinmediği ve tanınmadığına dikkat çekiyor. Meslek hastalıklarının önlenebilir olduğunu ancak çalışma hayatına dair iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin yeterince uygulanmadığını vurgulayan Mirici, hekimlerin meslek hastalıklarını tanıma ve tanı koyma oranlarının oldukça düşük olduğunu vurguluyor.

İstanbul ilk sırada

En fazla meslek hastalığı tanısı konulan illerin başında İstanbul, Zonguldak, Ankara ve Kocaeli’nin geldiğini söyleyen Mirici, “Bu illerde sanayinin yoğun olması ve kömür çıkarılması gibi maden çalışmalarının olması esas neden olma özelliği gösteriyor. Mesleki solunum sistemi hastalıkları en fazla görülen meslek hastalıklarını oluşturuyor” diyor.

3 hastane bulunuyor

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’na bağlı 3 tane meslek hastalıkları hastanesinin bulunduğunu anımsatan Mirici, özetle şunları söylüyor:

“Bunların biri Ankara’da, bir diğeri İstanbul’da olup İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi geçen yıl itibarıyla Süreyyapaşa Eğitim ve Araştırma Hastanesi bünyesinde hizmet vermeye başladı. Bir tane de Zonguldak’ta meslek hastalıkları hastanesi olup, aynı zamanda göğüs hastalıkları hastanesi olarak hizmet veriyor. Sayıların yeterli olduğu söylenemez, ancak ilgili yönetmeliklerle belirlenen yetkilendirilmiş hastaneler arasında yer alan meslek hastalıkları hastaneleri dışında Sağlık Bakanlığı eğitim araştırma hastaneleri ile devlet üniversite hastaneleri de meslek hastalığı tanısı koyup, sağlık kurulu raporu hazırlayarak SGK’ye bildirim hakkına sahip.

Ancak bu yeterince bilinmediğinden hastalar bulundukları ilden meslek hastalıkları hastanelerine sevk ediliyor ve bu durum zaman zaman hastaları zorlarken ayrıca meslek hastalıkları hastanelerinin iş yükünün artmasına neden oluyor. 597 meslek hastalığının yüzde 36’sı solunum sistemi kaynaklı olup, en sık görülen meslek hastalığı grubudur. Bunların içinde en sık görülenler silikozis, kömür işçisi pnömokonyozu ve işle ilişkili astımdır. Silikozis, silika maruziyetine bağlı gelişen kronik ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Silika içeren beton, taş, tuğla gibi malzemelerin kesilmesi ya da delinmesine bağlı ortaya çıkıyor. Madencilik, inşaat sektörü, toprak malzeme üretim işleri, dökümhaneler ve kumlama işi yapılan sektörlerde görülüyor. Kömür işçisi pnömokonyozu, kömür tozu solunması sonucu gelişen akciğer hastalığına neden olan meslek hastalığıdır. İşle ilişkili astım, işyerinde duyarlaştırıcı ajanlara bağlı gelişen havayolu hastalığıdır. En sık fırıncılarda, boyacılarda, mobilyacılarda, temizlik çalışanlarında, sağlık çalışanlarında, madencilerde, hayvancılıkla uğraşanlarda, kaynakçılarda, tarım işçilerinde, kuaförlerde, gıda çalışanlarında görülüyor.”

Meslek hastalığı nedir?
Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre meslek hastalığı, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır.

Küçük ölçekli işletmelerde sorun

Ülkemizde 2012’de yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işyeri ortam faktörleri ve risklerine yönelik alınması gereken önlemlerin uygulanmaya başlandığını, çalışanların iş sağlığı hizmetleri kapsamında işe giriş, periyodik muayeneleri zorunlu hale geldi. Prof. Arzu Mirici, bu konuya ilişkin şu değerlendirmeyi yapıyor: “Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle işyeri ortam faktörlere ve risklerine yönelik alınması gereken önlemler uygulanmaya başladı. Çalışanların iş sağlığı hizmetleri kapsamında işe giriş, periyodik muayeneleri zorunlu hale geldi. Halen uygulamada küçük orta ölçekli işletmelerde sorun yaşansa da denetimlerin yapılması ile eksiklerin giderilmesi mümkün olacak. Bu da denetim mekanizmalarının daha aktif rol almasını gerektiriyor. Çalışanlar yeterince haklarının farkında değil, bunların da işyeri eğitimleri ve genel bilgilendirmelerle sağlanması mümkün.”