Her 10 evden ikisinde aileler yoksulluk sınırı altında yaşıyor ve temel ihtiyaçlarını karşılayamıyor

Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) Yönetim Kurulu Başkanı Hande Tibuk, Pandemi ile birlikte tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yardıma ihtiyaç duyan kişi sayısının arttığını vurgulayarak, dernek olarak gıda bankaları vasıtasıyla 700 bin, Destek Market ile de 11 bin civarında kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladıklarını ifade etti.

Tibuk, bu dönemde, çocuk mamasından, çocuk bezine, gıdadan, temizlik ürünlerine, giyime kadar temel ihtiyaç ürünlerinin hepsine talep olduğunu, ihtiyaç sahibi kişi sayısında yaklaşık yüzde 35-40 artış yaşandığını ancak bunun geçici olduğunu, pandemi bittiğinde yardımla ayakta kalanların sayısının da düşeceğini söyledi. Tibuk, “Bu dönemde ihtiyaç sahibi sayısında artış oldu ama bize de daha çok bağış geldi, daha çok kişiye yardımda bulunduk.

İnsanları ihtiyaç sahibi olmaktan çıkarmayı hedeflediklerini bu nedenle 109 kişiyi işe yerleştirdiklerini anlatan Hande Tibuk ile TİDER’in faaliyetlerini ve pandemi döneminde yoksulluğu konuştuk.

Hande Tibuk

DESTEK VERENLER ARTTI

- Pandemi ile Türkiye'de ciddi bir fakirleşme yaşandı. Bu size olan başvuruları nasıl değiştirdi, daha çok hangi ürünler için talep arttı?

TİDER olarak gıda bankacılığı yapıyoruz. Tabi temel ihtiyaç ürünleri, bebek ürünleri, giysiler Maltepe’deki Desek Market aracılığıyla ihtiyaç sahiplerine ulaştırılıyor.  

Pandemi süreci tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ihtiyaç sahibi sayısında artışa neden oldu. Bu anlamda yüzde 35-40 civarında artış olduğunu görüyoruz. Ama ne kadar fakirleştik bunu biz tespit edemeyiz. Bu dönemde birçok sektör ciddi yara aldı, işsizlik yükseldi ihtiyaç sahibi aile sayısı arttı. Ama bu dönemde destek verenlerde de ciddi artış oldu. Uluslararası şirketlerin çok ciddi kampanyalar aracılığıyla destekleri oldu. Biz de normalden daha fazla yardımda bulunduk. Türkiye’de Gıda Bankacılığı Ağı oluşturduk, açlığın ve israfın olmadığı bir gelecek için çalışan The Global Foodbanking Network’ün (GFN) üyesiyiz. Onlar üzerinden birçok global şirket bize bağış yaptı.

- Kaç tane gıda bankasına ulaştınız?

TİDER’in ilkeleriyle uluslararası gıda bankacılığının standartlarında 36 şehirde açılan 49 gıda bankası var. Bu gıda bankalarının bağış almalarını sağlıyoruz. İhtiyaç sahiplerinin nasıl tespit edileceğini söylüyoruz. Ama Türkiye genelinde çok daha fazla gıda bankası var.

Gıda bankacılığı genelde market formatında çalışıyor. Bir taraftan da israfı da azaltarak bir fayda sağlamaya çalışıyoruz. Büyük gıda firmaları ve market zincirleriyle çalışıyoruz. Onların bağışlarını ağımıza kayıtlı olan gıda bankalarına ulaştırmaya çalışıyoruz. Ürünler satın alınarak da ihtiyaç sahiplerine dağıtılabilir, bağış yöntemiyle bazı ürünler israfa gitmeden de bağışlanabiliyor.

- İsraf derken hangi ürünler?

Bazen fazla üretim, ambalaj değişikliği oluyor ya da promosyon ürünler olabiliyor. Mesela çocuk bezleri, dayanıklı bakliyatlar, salça, zeytinyağı gibi birçok kalemde ürün. Nakit bağışı da alıyoruz, bununla ihtiyaç ürünlerini satın alarak gıda bankalarına veriyoruz. Geçen yıl büyük gıda zincirlerinden büyük yardımlar ve destekler geldi.

- Türkiye’de israfın boyutu nedir?

Bir yılda ülke ihtiyacının 4 katı gıda ve hijyen maddesi üretiliyor. Yılda 325 bin ton gıdanın atığa dönüştüğü tahmin ediliyor. İsrafın tahmin edilen maliyeti 414 milyar TL.

700 BİN KİŞİYE ULAŞIYORUZ

- TİDER’den yardım alan ihtiyaç sahibi sayısı kaça ulaştı?

Bizim Maltepe’deki Destek Market’ten yaklaşık 8 bin aile yararlanırken bu sayı 11 bin civarına çıktı. 49 gıda bankası vasıtasıyla da şu anda 700 bin kişiye ulaşıyoruz. Pandemi süreci tabi ki ihtiyaç sayısını artırdı, bunların bir kısmı geçicidir. Ücretsiz izinde olanlar tekrar işe döndüklerinde ya da hayat normale dönüp işsizler iş bulduklarında ihtiyaç sahibi olmaktan çıkacaklardır.

Bizim asıl hedefimiz insanları ihtiyaç sahibi olmaktan çıkarmak. Onun için de istihdam programımız var.

109 KİŞİYİ İŞE YERLEŞTİRDİK

- Siz de mi işe yerleştiriyorsunuz?

Maltepe’deki Destek Market vasıtasıyla ulaştığımız ihtiyaç sahiplerinden 109 kişinin iş bulmasına aracı olduk. Destek İK ile çalışabilecek durumda olup çalışamayanları ve özellikle ev kadınlarını çalışmaya teşvik ediyoruz. Ya bir kurumda çalışmasını sağlıyoruz ya da Mikro girişim çalışmaları yaparak evden çıkamayan kadınların evde yapabilecekleri işler bulup gelir elde etmelerini sağlayacak modellerimiz var. Bu tür projeleri geliştirmeye devam ediyoruz.

- Pandemide özellikle hangi ürünlere talep arttı?

Gıda, temizlik, hijyen ürünleri bunların hepsi temel ihtiyaç ürünü. Hepsine talep var.

İHTİYAÇ SAHİPLERİ YÜZDE 35-40 ARTTI

- Türkiye’de yoksulluğun boyutuyla ilgili elinizde ne tür veriler var?

Ülkemizdeki hane halklarının yüzde 22’si yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Her 10 evden 2’sinde aileler yoksulluk sınırı altında yaşıyor ve temel ihtiyaçlarını karşılayamıyor. Ancak ülkemizde insanlar işsiz kalsa bile bir yakınına sığınabiliyor. Diğer ülkelerde bize göre evsiz kişi sayısı daha fazla. İhtiyaç sahipleri yüzde 35-40 artsa dahi bunun geçici olduğunu düşünüyorum. Biz yoksulluğun azalmasına katkıda bulunmak istiyoruz. İnsanların sürekli bağışlarla ayakta kalmasını doğru bulmuyorum. O yüzden istihdam programı bizim için çok önemli. İhtiyaç sahiplerinin kendi ayakları üzerinde durmasını teşvik etmemiz gerekiyor. İnsan onuruna yakışır şekilde, herkes minimum ihtiyaçlarını karşılayabilsin istiyoruz.

DÜZENLİ BAĞIŞ YAPIN

- Türkiye halkı gerçekten yardım sever mi, herkes üstüne düşeni yapıyor mu?

Hem kamuda hem derneklerde çok müthiş bir yardımseverlik anlayışı var.  Biz Afet Platformu kurucu üyesiyiz. Afetler sonrası insani yardım çalışmalarında da sahada oluyoruz. Ama bağış yapma konusunda, Türkiye biraz daha gelişmiş ülkelerin gerisinde duruyor. Bir afet olduğunda o anda Türkiye halkı seferber oluyor. Ama normal zamanda yardım kuruluşları ya da derneklere, örneğin 50 TL bağışlayan yok. Rutin her ay düzenli olarak bağış yapma kültürü yok. Benim çağrım yardım etmek istiyorsanız bir dernek seçin, orayı gidin ziyaret edin, faaliyetlerini inceleyin ve ayda 20-50 TL düzenli bağış yapın. Onun kıymeti çok fazla.

- Destek Market'ten kaç kişi faydalanıyor, sistem nasıl çalışıyor?

11 bin civarında aile faydalanıyor. Destek Market’ten, bölge kaymakamlıklarına bağlı sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına başvuruları sonucu belirlenen gerçek ihtiyaç sahipleri yararlanıyor. Raflarda temel ihtiyaç sınıfına giren pek çok gıda, temizlik, hijyen ve giysi ürününe yer veriyoruz. İnsanlar normal markete gidip alışveriş yapar gibi gidiyor. Belirlenen ihtiyaç sahiplerine belli bir puan veriliyor.  Diyelim ki 300 puanınız var marketteki ürünlerin üzerinde de rakamlar yazıyor. 300 puanla belki normalde 2-3 bin liralık alışveriş yapabilirsiniz. İnsanlar bir seferde değil zamana yayarak ihtiyaçlarını alabiliyorlar. Puanlarını günlük sebze meyve alımında da kullanabiliyorlar.

- Her aileye aynı oranda mı puan veriliyor?

Hayır, ihtiyaçlarına evde kaç kişi yaşadığına göre değişebiliyor. Sürekli yardım alanlar da var. Marketimizden yardım alan ailelerin çocuklarına dönük TİDER gönüllüleri tarafından organize edilen etkinliklerimiz de oluyor; pandemi öncesinde piknik, kitap okuma etkinlikleri gibi aktivitelerimiz de oluyordu. İhtiyaç dediğimiz sadece yeme içme değil aslında bu tür ihtiyaçların da giderilmesi de önemli. Türkiye’de her 10 çocuktan 2’si beslenme yetersizliği ve hijyen kaynaklı sağlık sorunları yaşıyor. Destek Market, çocukların gıda ve hijyen ürünlerine ihtiyaçları oranında ulaşımını sağlayarak bu sorunların önlenmesine yardımcı oluyor.

10-15 YENİ GIDA BANKASI AÇILABİLİR

- Destek Market sayısını artırma planınız var mı?

Destek Market’ten ziyade daha fazla gıda bankasının açılması için çalışıyoruz. Daha çok market zinciri, gıda üreticisi sisteme bağışta bulunsun diye çabalıyoruz. Bu yıl 10-15 yeni gıda bankasının açılması sağlanabilir. Gıda Bankacılığıyla ilgili biraz daha yasa çalışmaları yapılmalı, bu alan daha fazla teşvik edilmeli. İsrafı önleyerek yoksulluğun azaltılması mümkün. Bizim ağımızda aş evleri de var. Onlara da gıda ürünleri temin ediyoruz.

- Gıda Bankası Nedir?

Gıda bankası bağışlanmış gıda, giysi, temizlik ve hijyen ürünlerini toplayan, ayrıştıran, depolayan ve ihtiyaç sahiplerine dağıtan bir sivil toplum örgütlenmesidir. Bugün dünya genelinde 30 bine yakın gıda bankası, 6.5 milyon kişiye 540 bin ton gıda dağıtmaktadır.