Huzursuz Bacak Sendromu nedir?

Her 10 kişiden 1’inde görülen ve Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinen “Huzursuz Bacak Sendromu”, dünyada en sık rastlanan sinir sistemi bozukluğu hastalıkları arasında yer alıyor. Kişinin bacaklarındaki kasları sürekli hareket ettirme, bacaklarını sallama veya esnetme ihtiyacı duyduğu ve kontrol edilemeyen bir durum olan bu sorun, gün içinde daha çok otururken, dinlenirken veya uyurken kötüleşiyor ve yaşam kalitesini de olumsuz etkiliyor. Bacaklarda yanma, kaşıntı, ürperme, karıncalanma gibi belirtilerle de kendini gösterebilen Huzursuz Bacak Sendromu nedir? Çeşitleri nelerdir? Tedavisi var mıdır? Prof. Dr. Turgut Göksoy Cumhuriyet’e anlattı.

KADINLARDA ERKEKLERDEN DAHA YAYGIN

Huzursuz Bacak Sendromu nedir?

Bireyin rahatsız edici kontrol edilemeyen bir dürtüyle bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı duymasıyla ortaya çıkan, kronik bir hareket bozukluğudur. Normalde insanlar bir sorunları yoksa bacak ya da ayaklarının farkında değillerdir. Ama Huzursuz Bacak Sendromu’nda (HBS) hastalar gün içinde birçok kez bu kendilerinde huzursuzluğa yol açan sorunlardan yakındığı için hastalığa “Huzursuz Bacak Sendromu” adı verilmiştir. İngilizce’de hastalığın adı “Restless Leg Syndrom”dur. 40 yaş altında görülen vakalarda hastalığın aileden kalıtsal olarak geldiği düşünülmektedir. Aynı zamanda Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinen HBS genellikle otururken veya uzanırken akşam veya gece saatlerinde gerçekleşir. Hareket etmek rahatsızlık hissini geçici olarak hafifletir. Huzursuz Bacak Sendromu her yaşta başlayabilir ve genellikle ilerleyen yaşla birlikte kötüleşir ve kadınlarda erkeklerden daha yaygındır.

Huzursuz Bacak Sendromu belirtileri nelerdir? Hastalar günlük hayatta ne gibi zorluklarla karşılaşır?

1. Devamlı Yorgunluk Hissi

Yatakta sürekli bacaklarını ovuşturan bir süre sonra kalkıp dolaşmak zorunda kalan hatta duşlara girmek zorunda kalan Huzursuz Bacak Sendromlu hastaların bu yüzden uyku kalitesi bozuktur. Uykularında dinlenmeyi sağlayan non-rem uykusunun doğru dürüst olmaması nedeniyle her sabah yorgun kalkar. Hastalar sanki hiç uyuyamamış gibi hatta dayak yemiş gibi yataktan uyanırlar. Uyku bozukluğunun anlaşılması için hastalar bir gece boyunca içinde uyku merkezi olan bir hastanede yatırılarak uyku analizine tabi tutulmaları söz konusudur.

2. Bacaklarda Huzursuzluk

HBS'si olan hastalar başlarını yatağa koyduğu andan itibaren gün içerisinde boyutu pek anlaşılmayan sorunları birdenbire artar ve onları uyutmayacak kadar büyük bir dert haline döner. Uykusuz geçecek yeni bir gecenin başlayacağını eski deneyimlerinden bilen hasta ileri derecede huzursuzdur. Ayaklarında yanma, tuhaf çekilme, karıncalanma, elektriklenmeler ve uyuşmalardan dolayı bacaklarda ciddi bir huzursuzluk dürtüsü başlar. Bu nedenle hastalar istemsiz olarak bacaklarını periodik olarak devamlı hareket ettirmek zorunda kalırlar. Bu hareketler anlamlı ve düzenli hareket olmayıp gelişigüzel sallanma, çekme ve tekmelemeler şeklindedir. Bu sorunlar genellikle her iki bacakta da ortaya çıkar. Daha nadir vakalarda bu durum kolları da etkiler.

BELİRTİLER EN ÇOK GECE ARTIYOR

Gece özellikle artan bu hareketlerin aynı yatakta yatan çiftlerde uyumsuzluklara yol açacağı muhakkaktır. Yatakta istemsiz ayak hareketleri hastayı da uykusundan uyandırabilir ve yataktan kalkarak evde gelişigüzel dolaşmaya mecbur eder. Banyoda suyu açarak ayakları yıkamanın ve ışıkları açarak evde rahatsız edici şekilde dolaşmaların, ayrı odalarda yatsalar bile çiftler arasında huzursuzluğa yol açacağı muhakkaktır. Huzursuzluk her zaman geceleri olmayabilir. Gündüz vakti de huzursuz bacaklar aktive olabilir. Bu kişilerin yakın çevresindeki kişiler son zamanlarda davranışlarında değişiklik olduğunu fark ederler. Evde ya da işte hapishanede volta atarcasına dolaşması dikkati çeker. Bu hareket ihtiyacına başkası tarafından ya da karşı konulması ya da bireyin kendisi hareket isteğini bastırmak üzere kendisini zorlarsa, belirtiler daha da kötüleşir.

Canlı konser veya tiyatrolarda önde oturan bacaklarını hiç durmadan sallayıp, tuhaf şekilde ileri fırlatan bir seyirciden hiç hoşlanmazlar. Hatta ayağa kalkıp dolaşma ve yeniden oturma ihtiyacı birden tavan yapabilir. Eğer sahneye çok yakın otururlarsa sanatçının gözü takıldığında dikkatinin dağılma olasılığının yüksek olduğu unutulmamalıdır. Zira bu nedenle konseri yarıda bırakan sanatçılar da olmuştur. Huzursuz bacak sendromu olanlar bu istemsiz hareketlerine hakim olamayacakları için tiyatro veya konserlerde en önlerde oturmamaları tavsiye edilir.

SEBEPLERİ DİYABET VE DEMİR EKSİKLİĞİ OLABİLİR

Huzursuz Bacak Sendromu nedenleri nelerdir?

HBS, çok kez bir başka hastalığın uzantısı olabilir. Diyabet, kanda demir eksikliği anemisi, depresyon giderici ilaçların kontrolsüz ve uzun sürelerde kullanılması bu duruma yol açabilir. Diyabet ve alkolizm gibi kronik hastalıklar bazen bireyin el ve ayaklarındaki sinirlerde hasar meydana gelebilir. Periferik nöropati denen bu tablo HBS’yi daha da tetikler. Öte yandan anemi sorunu olmadan bile, demir eksikliği huzursuz bacak sendromuna neden olabilir veya var olan bir durumu daha ağır bir hale getirebilir. Bireyin mide veya bağırsaklardan kanama öyküsü varsa, ağır adet dönemleri yaşıyorsa veya sık aralıklarla kan bağışı yapması demir eksikliği nedeni olabilir. Eğer bireyde böbrek yetmezliği varsa ve yaşamı idame ettirmek için diyaliz tedavisine giriyorsa yine anemi ile birlikte demir eksikliği de olabilir. Böbrekler düzgün çalışmadığında, kandaki demir depoları azalabilir. Bu ve vücut kimyasında meydana gelen diğer değişiklikler Huzursuz Bacak Sendromu’na neden olabilir veya var olan bir durumu daha ağır bir hale getirebilir. Hasar veya yaralanma sonucu omurilikte meydana gelen lezyonlar da Huzursuz Bacak Sendromu ile ilişkilendirilmiştir. Omuriliğe anestezi verilmesine neden olan tıbbi müdahaleler de özellikle bel fıtığı operasyonları sonrası HSB ortaya açabilir.

Parkinson hastalığına yakalanmış kişiler, uzun süre ve fazla miktarda alkol kullanan bireylerde de bu duruma rastlanabilir. Hiperaktif çocuklarda bazen büyüme ağrıları ile karıştırılan H.B.S ağrıları olabilir. Öte yandan; fibromiyalji hastalarının ortalama üçte birinde HBS söz konusudur. Bazı kadınlar hamileliklerinin özellikle son 3 ayında huzursuz bacak sendromu belirtileri yaşamaya başlayabilirler. Genellikle doğumdan sonra, hormonal dengelerin normale dönmesiyle birlikte bu vakalarda belirtiler zamanla ortadan kalkar.

HUZURSUZ BACAK SENDROMU TANISI NASIL KONUR?

Hareket halinde veya istirahatte bacak veya ayaklarda huzursuzluk görülmesiyle kendini gösteren bu hastalığın tanısı için;

Anamnez; Konuya yatkın bir hekimin hasta şikayetlerinden hastalığı kolayca süzüp tanıyı koyması mümkündür. Her cinste ve yaşta bulunmasına rağmen kadınlarda ve orta yaşı devirenlerde daha fazla oranda rastlanır.

Laboratuar analizleri; Başka hastalıkların uzantısı olabileceği için; kan şekeri, kan sayımı, kanda demir ve demir bağlama kapasitesi ve bazı vitamin seviyelerinin ortaya konulması gerekmektedir.

Elektromiyografi (EMG); Öte yandan bacak kas ve sinirlerindeki aktiviteyi ortaya koyacak EMG benzer belirtilerden HBS’yi ayırt etmede yardımcı bir tanı yöntemidir.

Uyku analizi; HBS’da günlük yaşamda en çok bozulan uykudur. Kalitesi düşmüş devamlı kendini yorgun hisseden hastalarda uyku analizi HBS tanısı koymada altın standartlardan birisidir. Çünkü uyku sırasında bir yandan EEG ile beyin elektrik aktiviteleri ölçülürken diğer yandan kalp atım sayısı, solunum sayısı, soluk durması (apne) gibi parametrelerin yanında bacaklara bağlanan elektrodlar yardımıyla gece boyunca istemsiz olarak kaç defa bacakta huzursuzluğa ait sıçrama olduğu ölçülür. Bunların sayısı hastalığın şiddetini gösterdiği gibi tedavi sonucunda azalması da tedaviyi izlemede kullanılan belli başlı değerlendirmelerden birisidir.

Huzursuz Bacak Sendromu’nun tedavisi var mıdır? Varsa tedavi yöntemleri nelerdir?

Elbette; Huzursuz Bacak Sendromu’nun tedavisi vardır. İlk aşamada kişilerin günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesi ele alınmalıdır.

GÜNLÜK YAŞAMIN DÜZENLENMESİ

Huzursuz bacak belirtilerine sahip olan bireylere olumsuz alışkanlıklardan arınmış bir yaşam sürmesi önerilir. Varsa kahve ve alkol bırakılmalı, uykuları yeniden düzenlenmelidir. Serin, sessiz, rahat bir uyku ortamına sahip olmak, her gün aynı saatte yatağa girmek ve kalkmak, aynı zamanda her gece en az yedi saat uyumak doğru bir şekilde dinlenmeyi sağlayacaktır. Hastaların bol su içmeleri ve sıkmayan rahat ayakkabılar giymesi önerilir. Spor yapmıyorsa buna başlamasının gerekli olduğu anlatılmalıdır. Beslenmede esansiyel yağlara yer verilmeli sindirim zorluğuna yol açacak ya da zorun çıkaran gıdalar diyetinden çıkarılmalıdır.

İLAÇ TEDAVİSİ

Kuşkusuz tedavide bazı özel ilaçlar da kullanılması gerekmektedir. HBS olan kişilerde bazı vitamin ve hormon eksikliklerinin tespit edilmesi ve bunun düzeltilmesi şarttır. Bu çerçevede vitamin tedavisi sinir ucu tahrişlerinde etkin sonuçları olan B12 ve B6 vitaminleri HBS’lu hastalarda yararlı sonuçlara yol açacaktır. Öte yandan D vitamini, Çinko ve selenyum eksikliğinin tamamlanması belirtileri azaltabilecektir. Demir eksikliği anemisi söz konusu ise tamamlanana kadar hastaya demir ilaçları (tablet ya da enjeksiyon) verilmeli ve demir içeren beslenme önerilmelidir. Yine vücutta dopamin eksikliği varsa bunun tespit edilip yerine konması gerekecektir. Gabapentin grubu ve anksiyete giderici ilaçların da giderek arttırılan dozlarda ve düzenli olarak kullanılması gereklidir ve ortalama 6 ay devam ettirilir. Ayrıca uyku bozukluğu olan kolay uykuya dalamayan ve sık sık uyanan HBS hastalarda uyku ilaçları, melatonin ve kasılmış aşırı istemsiz aşırı hareketler nedeniyle kasılı duran bacak adalelerini gevşetmek için kas gevşetici ilaçlar kullanılması önerilir.

FİZİK TEDAVİ UYGULAMALARI

Huzursuz Bacak Sendromu olan hastaların bacaklarına TENS, interferens vakum ve manyetik alan gibi tedavi seçenekleri yapılabilir. Bazen parafin ve fango uygulamaları da tedavide tercih edilebilir.

Diğer uygulamalar ise kanın alınıp içine ozon katarak hastaya yeniden seanslar halinde verildiği bir tedavi yöntemi olan ozon tedavisidir. Birçok hastanın belirtilerini azalmasına yol açan etkin bir uygulamadır. Bunun dışında, bacak ve ayaklara damarları çalıştırıcı soğuk- sıcak alterne banyolar yapılmalıdır. Sıcak ile başlayan ve bitirilen uygulamaların yaklaşık 20 dakikadan az olmamasına dikkat edilir. Düzenli yüzmeler de HBS olan hastaları rahatlatan uygulamalar arasındadır. Egzersiz ve masaj uygulamaları da kasılı kalmış bacak adalelerini gevşetmek için masaj sorunların azaltılmasında sıklıkla önerilen uygulamalardandır. Orta derecede, düzenli olarak egzersiz yapmak HBS belirtilerini hafifletebilir, ancak dikkatli olmak gereklidir. Egzersizde aşırıya kaçmak veya günün çok geç saatlerinde çalışmak semptomları ağırlaştırabilir.