İnsan hakları bilgisiyle yönetilen...

Bu soruya önce dosdoğru bir cevap vereyim: İnsan hakları bilgisine dayanarak örgütlenmiş ve insan hakları bilgisiyle yönetilen bir devlet, böylece de gerçekten bir “cumhuriyet/res publica’’ olan bir devlet istiyorum.

Şu anda dünyada ve bizde egemen olan devlet anlayışı, devleti kendi başına bir varlık olarak gören anlayıştır. Önce bu anlayışı değiştirmemiz gerekiyor. Devlet, aslında, varlık nedeni yurttaşları birbirlerine karşı korumak ve kamuyu adaletin gereklerine göre yönetmek olan hukuksal bir insan kurumudur.

Bu, insan haklarına dayanan devlet anlayışıdır: örgütlenmesi, insan haklarının getirdiği taleplere uygun olarak yapılan, yasaları da insan hakları temel alınarak türetilen ve işletilen devlet anlayışı. Böyle bir devlet anlayışı, insan haklarını bütün ulusal politikaların ana amacı olarak görmeyi gerektiriyor.

Böyle bir devletin iki ana işlevi olabilir: yurttaşları yurttaşlara karşı korumak, yani yurttaşlar arası ilişkileri insan haklarının getirdiği talepleri hesaba katarak düzenlemek; ve kamuyu bütün yurttaşların temel haklarla ilgili ihtiyaçlarını eşitçe karşılama olanağını sağlayacak şekilde yönetmektir.

Ancak böyle örgütlenmiş olan ve böyle yönetilen bir devlet, bir res publica, -her bir yurttaşın ve kimlikleri ne olursa olsun bütün yurttaşların sahip çıktığı kamusal bir varlık-, bir “cumhuriyet’’ olur.

Böyle bir cumhuriyet, aydınlanmış yurttaşların, dolayısıyla yöneticilerin varlığını gerektiriyor: yani olan bitenlere değer bilgisiyle eğitilmiş gözlerle bakan ve buna göre eylemde bulunan insanların varlığını. Böyle insanların daha çok yetişmesini istiyorsak da eğitimimizi, yine bu bilgilerin ışığında baştan sona kadar gözden geçirmek ve bunun gereklerini yerine getirmek, en başta da öğretmen olmanın ne demek olduğunu ve sorumluluğunu bilen öğretmenler yetiştirmek uygun olur.

Türkiye Felsefe Kurumu Başkanı