Madencilerin kaderi de kömür karası

Türkiye madencilik sektöründe işçi ölümlerinde birinciyken ücretlerde ve çalışma koşullarında son sırada yer alıyor. Zengin petrol yataklarıyla bilinen gelişmiş ülkelerde maden işçilerinin yıllık maaşı 100 bin dolarlarla ifade edilirken Türkiye’de ücreti 10 bin dolara ulaşan madenci sayısı oldukça az. ABD, Avustralya, Almanya gibi gelişmiş ekonomilerde yapılan işin yüksek risk taşıması nedeniyle madenci tüm imalat sektörü çalışanlarından daha yüksek oranlarda kazanıyor. Türkiye’de madencinin maaşı 1600 lira ile 1205 lira olan açlık sınırının biraz üzerinde.

Buna göre Türkiye’de bir madenci diğer ülkelere kıyasla yılda ortalama 800 saat fazla çalışırken dünyada yıllık ortalama 100 bin doları bulan madenci maaşının onda birini bile kazanamıyor. Gelişmiş ülkelerde madenci maaşı Türkiye’dekinin yaklaşık 12 katı. Türkiye’de son dönemde artan maden kazalarıyla çalışma koşulları bir kez daha gündeme gelirken gelişmiş ülkelerde madencilerin sosyal hakları özendiriyor.

Amerika’da maden sektöründe çalışanların ortalama maaşı yıllık 134 bin 630 dolarla tüm sektörlerin üzerinde. ABD İş İstatistikleri Bürosu 2013 rakamlarına göre ülkede kömür madeni işçisi yılda ortalama 82 bin 58 dolar kazanıyor.

Amerika’da madenlerde kaza oranı 200 bin saat başına 2.46. Kansaslı kömür madencileri de yılda 113 bin 602 dolar kazanıyor. Kanada resmi istatistiklerine göre petrol sektöründe çalışan işçilerin maaşları saatte 40 doların üzerinde. Kömür madenlerinde çalışanlar saatte 28 dolar kazanıyor.

Yıllık çalışma saati toplamda 2 bin 86. Bu, yılda 80 bin dolarlık gelir demek. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre dünya maden kazalarında sabıkalı ilk üç ülke sırasıyla; Türkiye, G. Kore ve Çin. Türkiye’de maden kazaları ölümleri, maden üretiminde dünya birincisi olan Çin’in 5.7 katı, ABD’nin 361 katı.

2011 ILO ve rilerine göre, Türkiye maden kazalarında 100 bin kişide 133 ölümle dünyada birinci sırada. Çin’de bu rakam 106. Çin’de ölümler yüzde 75 azaldı.

Türkiye’de ortalama 1.600 lira

Türkiye’de özellikle üretimin, son 10 yılda kamuda azaltılarak başta rödovans sistemi olmak üzere çeşitli anlaşmalarla özel sektöre kaydırılması ücretlerde de ciddi bir düşüşe yol açtı. Zira gerek başta Zonguldak havzası olmak üzere TKİ tarafından üretimi yapılan ocaklarda sendikanın da etkisiyle ücretler deneyimli işçilerde aylık 3.000 liraya kadar ulaşırken yeni işe girişlerde oldukça düşük. Soma facisından sonra çıkarılan torba yasa ile getirilen iki asgari ücret zorunluluğu da işçilere refah sağlamaktan ziyade işsizlik tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı. Türkiye’de madenci maaşı ortalama 1.600 TL. Madenciler bu maaşı alabilmek için 30 gün 8 saat olmak kaydıyla çalışmak zorunda kalıyor. Bu yıllık 2 bin 880 saat demek. Türkiye’deki madenci maaşları yıllık ortalama 19.200 TL. Bugünkü kurdan hesapladığımızda dolar bazında yıllık maaş 8 bin 503 dolara denk geliyor.