Nükleer anlaşma için nefes tutuldu

BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi artı Almanya (5+1) ile İran arasındaki nükleer müzakerelerde dünü bugüne bağlayan saatlerde siyasi çerçeve anlaşmasına varma mühletini tutturmak için son ana dek hararetli pazarlık yürütüldü. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, önceki gün “gerçekçi fırsat” olması halinde dönmek üzere kalktığı masaya dün önce “Yüzde 100 değil ama büyük şans var. Taraflardan biri son dakikada yeni taleplerde bulunmazsa anlaşma olabilir” mesajı gönderdi. Ardından Moskova temaslarını tamamlayıp Lozan’daki müzakerelere katılması, beklentiyi yükseltti.

Çerçeve anlayış

Siyasi çerçeve anlaşması 30 Haziran mühleti konulan nihai anlaşma için bir nevi niyet belgesi, yol haritası. Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile Atom Enerjisi Kurumu Bakanı Ali Ekber Salihi’nin temsil ettiği İran, müzakereye alan bırakması için sözlü anlaşma istedi. Dışişleri Bakanı John Kerry’nin temsil ettiği ABD, en azından bir kaç sayfalık belge olması için bastırdı. İranlı yetkililer Rus ajanslarına “Bir belge ortaya koymak için titizlikle çalışıyoruz. Her şey iyi giderse, imza töreni Lozan’da değil Cenevre’de” dedi. Çerçeve anlaşma yerine ‘çerçeve anlayışa’ varıldığının beyanı ile bunu destekleyen belgeler yayımlanması da tartışıldı. Kasım 2013’teki geçici anlaşmadan bu yana kat edilen yolda, İran’ın çalışır santrifüj sayısının 10 bin değil 6500 olmasını kabul etmesi önemliydi. Son dakika pürüzleri şunlardı:

Son pürüzler

1) 5+1, İran’ın uranyum zenginleştirme odaklı nükleer çalışmalarını önce 10 yıl durdurmasını, sonraki 5 yıl kısıtlamaların aşamalı kalkmasını istiyor. İran 10 yılın tartışılabileceğini, sonrasında tüm kısıtlamaların kaldırılmasını talep ediyor.

2) Batı, İran anlaşmaya uymazsa BM yaptırımlarının tekrar uygulanması için askıya almayı savunuyor. İran tümünün kaldırılmasını...

3) 5+1, İran’ın zenginleştirdiği uranyumu muhtemelen Rusya’ya göndermesini, gerekeni yakıt çubuğu şeklinde almasını istiyor. Tahran buna tam yanaşmadı. ABD’nin asıl derdi, nükleer bomba için gerekli malzemelerin biraraya getirilme süresinin 1 yıldan az olmaması. ABD Dışişleri sözcüsü Marie Harf, başka formül bulabileceklerini söyledi.

ABD Başkanı Obama da, Robert Kenndy’yi anma gecesinde, başkan kardeşi JFK’nin “Asla korktuğunuz için müzakere etmeyin ama müzakere etmekten korkmayın” sözüyle Lozana ‘coşkuyu’ gönderdi.

Amerikalılar İran'la anlaşmayı destekliyor

Washington Post ile ABC’nin anketine göre, Amerikalıların yüzde 59’u nükleer programına ket vurması karşılığı İran’a yaptırımların kalkmasından yana. Ama anlaşmanın İran’ın nükleer silah üretmesine mani olamayacağını düşünenlerin oranı da yüzde 60’ı buluyor. Nükleer anlaşmaya karşı çıkanlar yüzde 31 oranında kalırken, en yüksek destek liberallerle Demokratlardan geliyor. İlginç olan ise Cumhuriyetçi katılımcıların da yüzde 47’yle anlaşmadan tarafa olmaları. Cumhuriyetçi senatörler ise olası anlaşmanın Kongre onayından geçmesi veya anlaşma olmazsa İran’a ek yaptırımlar uygulanması için iki ayrı tasarı hazırladı. Demokratlar tasarıları ertelemeye çalışıyor.