Ponzi yarım milyar yuttu

Piyasadan tam yarım milyar liradan fazla para topladı. Kullandıkları düzenin adı: “Ponzi sistemi...” Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Çiftlikbank’ın ardından benzeri faaliyet yürüten 11 organizasyona daha el koydu. İzmir’de, Konya’da, İstanbul’da, Ankara’da neredeyse Türkiye’nin büyük kentlerinde vurgun yapmışlar. Çiftlikbank skandalını bu konuyu en iyi bilen isimlerden hukukçulardan avukat Dr. Acun Papakçı’yla konuştuk. Çiftlikbank’la kamuoyunda Jet Fadıl olarak bilinen Fadıl Akgündüz’ün Caprice Gold projesini Cumhuriyet için karşılaştıran Papakçı, “Şimdi Caprice Gold’da olduğu gibi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir ön rapor hazırlanır ve suç duyurusunda bulunulur. Eğer bir suç işlendiğine kanaat getirilirse suç duyuruları da esas alınarak yaklaşık bir sene içinde savcılık tarafından iddianame hazırlanır ve dava açılır. Sorumluların tutuklanması söz konusu olabilir. İşte bu aşamada daha kaçırılmamış bir mal varsa, ceza mahkemesinin insiyatif alarak suç gelirlerine tedbir uygulaması gerekir” diye konuştu.

- Çiftlikbank tam anlamıyla nasıl bir sistem...

Bir Ponzi sistemi bu... Kurucusu İtalyan kökenli Amerikan vatandaşı, dolandırıcı Charles Ponzi’nin adı ile anılan bu sistemde, sisteme giren kimse diğer bir kişinin zarara uğradığını bilmez. Kendisine mantıklı gelen projeden para kazandığını düşünür. Charles Ponzi Amerika’da diğer ülkelerden kur farkı nedeniyle daha ucuza satılan posta pullarını Amerika’da alıp diğer ülkelerde satma vaadi ile binlerce kişiyi dolandırmıştır. Hapisten çıktıktan sonra arsa bölüp satma üzerine kurulan bir sistemle yine binlerce kişiyi dolandırabilmiştir.

- Ponzi sistemi deyince Türkiye’de akla ilk gelen örnekler neler?

Ponzi sistemine Türkiye’de Kombassan, Jetpa, Yimpaş, Caprice Gold örneklerini verebiliriz. Amerika’da Murdock olayı en büyük Ponzi sistemlerinde bir tanesidir. Sistem oldukça basittir. Para getirebileceği düşünülen büyük bir proje farklı yollarla pazarlanır, ünlü kişiler, açılışlar vs. ile göz boyanarak daha çok yatırımcı üzerinden sermaye sistemi girişi sağlanır. Yatırımını geri isteyenlere yüksek faizli ödeme yapılır ve bu kâr oranından yararlanmak isteyenlerin manevi açıdan çıkış yapmaları önlenir. Bu sırada gerçekten geri ödemeler sanki sistem çok para kazandırmış gibi yüksek kâr ile geri ödenir, zaten yüksek kâr beklentisi içinde olan yatırımcı kandırılır. Oysa ki sistem büyüdükçe geri ödemeler artar ve çöküş sistemin büyüklüğü ile doğru oranda büyük olur. Caprice Gold’da Didim’de hediye tatil ile Çiftlikbank’ın verdiği kavurmaların aslında bu anlamda bir farkı yoktur.

- Ponzi sistemi ile saadet zinciri aynı şeyler mi?

Ponzi sistemleri diğer yatırımcılardan gelen paralardan kâr aldığını bilen kartopu, saadet zinciri gibi sistemlerden ayrılır. Yatırımcılar kendileri kâr sağlarken diğer yatırımcıların parasının kendilerine ödendiğini bilmez, kurulan sistemin çok para getireceğine inandırılır. Maalesef Ponzi sistemi bu konuyu iyi bilmesi gereken Bakanlık tarafından dahi bilinmemekte, basit açıklamalarla saadet zinciri olarak tanımlanarak zararın doğması önlenememektedir.

Ancak bugün bunu engellemekle görevli kurumun başında olan Gümrük ve Ticaret Bakanı Sayın Tüfenkci’ nin bile bu sistemi saadet zinciri diye tanımlamaktadır. Oysa ki kimse kimseye saadet göstermemektedir. İnsanlar bir çiftlikte olduğuna inandıkları tavukların yumurtasını alıp satmakta, etlerini kestirip evlerine gönderebilmektedir.

Süreç mağdur lehine işlemiyor

- Bu süreç nasıl işliyor? Mağdur lehine mi yoksa...

Şimdi bu tür olaylarda genellikle örneğin Capricegold’da olduğu gibi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir ön rapor hazırlanır ve suç duyurusunda bulunulur. Eğer bir suç işlendiğine kanaat getirilirse suç duyuruları da esas alınarak yaklaşık bir sene içinde savcılık tarafından iddianame hazırlanır ve dava açılır. Sorumluların tutuklanması söz konusu olabilir. İşte bu aşamada daha kaçırılmamış bir mal varsa, ceza mahkemesinin inisiyatif alarak suç gelirlerine tedbir uygulaması gerekir. Maalesef bu aşamaya gelindiğinde bugün Capricegold’da olduğu gibi sorumlular tutuklanmamakta, sorumlu olabilecekler önce tutuklanmasına rağmen serbest bırakılmakta, tedbir uygulanmayarak kuzu kurtlara emanet edilmektedir. Capricegold’da olan bugün tam anlamıyla budur.

Nasıl bir yargı yolu izlenecek?

Çiftlikbank’ta nasıl bir gelişme olacağı, hangi ceza mahkemesinin dosyaya bakacağı ve bir önlem alıp almayacağını bu aşamada bilmek mümkün değil... Bakanlığın artık genel tanımlamalardan kaçınarak onlarca yıldır tüm ülkelerde ceza ve yatırım açısından bilinen Ponzi sistemini, öğrenmesi ve önlem alması gereklidir. Bu aşamada yatırımcıların aktif hale gelmesi, sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunması ve alacaklarını dava etmeleri son derece önemli. Bu davaların tüketici mahkemesinde görülmesi durumunda, ki ne yazık ki tüketici mahkemelerinin yetkisi konusunda son derece büyük bir belirsizlik bulunmaktadır. Harç da ödenmemektedir... Mağdurları ucu açık bir süreç bekliyor. Tıpkı Caprice Gold da yaşananlar gibi...