Prof. Dr. Erbaydar: ‘Vaka sayıları ile virüsün yayılma hızı değeri birbirine uymuyor’

Prof. Dr. Erbaydar, Bakan Koca’nın koronavirüsün R0 değerini 1,56 olarak açıklamasının ardından yaşanan “değerler ile vaka sayıları arasındaki” çelişkiye ilişkin Cumhuriyet’e açıklamalarda bulundu. R0 değerinin 1’in üzerinde olmasının “kişinin, enfeksiyonu birden fazla kişiye bulaştırabildiği” anlamına geldiğini belirten Erbaydar, “1,56 olarak açıklanan değere göre, vaka sayısının her gün artması gerekirdi. Her gün açıklanan vaka sayıları ile Bakanın açıkladığı değer uyuşmuyor. Ancak R0 değeri 1’in altına düştüğünde azalan eğriye geçebiliriz. Oysa biz günler önce azalan eğriye geçtik. Bu veri, güncel değil başka bir güne ait olabilir. İkinci bir seçenek ise verinin anlık değil, uzun sürenin ortalaması olmasıdır” dedi.

‘SORUMLULUK VATANDAŞA YÜKLENECEK’

Erbaydar, R0 değerinin, 4 faktör ile hesaplandığına da dikkat çekerek bunların “duyarlı nüfus oranı, temas sıklığı, tek temastaki bulaş olasılığı ve hasta kişinin kaç gün süreyle bulaştırıcı olduğu” unsurları olduğunu belirtti. Bu dört unsurun bir arada kontrol edilerek koronavirüsün R0 değerinin 1’in altında tutulabileceğini belirten Erbaydar, şunları kaydetti:

“Okulları, AVM’leri açıp, seyahat kısıtlamasını kaldırıyorsunuz. İnsanlara sadece ‘maske takın, fiziksel mesafeye dikkat edin’ diyorsunuz. O zaman, bu unsurlardan bir tanesini boşa düşürmüş oluyorsunuz. Kamu tarafından alınan tedbirlerin kaldırılması için siyasi ve ekonomik baskılar var. Bu baskılarla önlemleri kaldıralım dediğinizde, 4 bileşenden bir tanesini iptal etmiş oluyorsunuz, R0’ın yukarı çıkmasına izin veriyorsunuz. Kamunun sorumluğunu bırakıp, vatandaşın sırtına sorumluluğu yüklüyorsunuz. Yetkili ağızlardan çarşı pazar videoları paylaşılıp ‘Bakın vatandaşlar ne kadar hatalı davranıyor’ deniliyor. Eğer önümüzdeki günlerde salgında yeni bir alevlenme olursa, ‘Sorumluluk önlemleri kaldıran hükümette değil, sorumluluklarını yerine getirmeyen vatandaştadır’ sözlerini duyabileceğimizi tahmin ediyorum. Kamu ile vatandaş sorumluluğu birbirini destekleyerek yürütülmeli.”

‘İNİŞ UZUN SÜRECEK’

“R0’ın 1’in altına düşmesi demek, salgının kontrol altına alınması anlamına gelmiyor” diyen Erbaydar, “Değerin 1’in altına inmesi, gerekli ama yeterli koşul değil. Biz vaka sayılarını azaltmaya başladık. Ama bizim vardığımız tepe noktası yüksek bir tepe noktasıydı. Eğrinin düşüşü de uzun zaman alacak. R0 değerini 1’in altında aylarca tutarak, vaka sayıları iki haneli sayılara düşünce ancak kontrol sağlandı diyebiliriz” ifadelerini kullandı.

‘TEDBİRLER 14 GÜN ARAYLA KALDIRILMALI’

Kamusal önlemlerin basamaklandırma biçimiyle kaldırılmasının R0 değerini belirleyeceğine dikkat çeken Erbaydar, “Bir önlemi ortadan kaldırdığınızda etkilerini görebilmek için en az 14 gün beklemeniz lazım. Eğer önlemleri üçer beşer kaldırırsak sıçrama meydana geldiğinde neden kaynaklandığını da bilemeyiz. Aralarına kuluçka süresi koyarak birer birer kaldırırsak, yükselmenin neden kaynaklandığını bilir ve yeni tedbir alabiliriz. Ama sektörlerin baskısıyla normalleşme, anormal sonuçlara yol açabilir” dedi.

‘14 GÜNLÜK SOKAĞA ÇIKIŞ YASAĞI DÜŞÜNÜLMELİ’

Kontrolün sürekliliğini sağlamak için filyasyonun üzerine gidilmesi gerektiğini belirten Erbaydar, şu önerilerde bulundu:

*Her olgunun üzerine dedektiflik soruşturması gibi gidilmeli. Filyasyonun önemi virüs sönümlendikten sonra daha da artacak.

*Ekonomik kaygılarla normalleşme adımı için acele edilmemeli.

*Yaz döneminde, tüm ihtiyaçlar karşılanarak kuluçka süresini kapsayan 14 gün uzun süreli kapatmalar hâlâ kuvvetli biçimde düşünülmeli. Bu, vakaları iki haneli sayılara düşürmeye yardımcı olacaktır. Bugünlerde yapılacak 14 günlük sokağa çıkış yasağı, yangının etrafını tamamen köpükle kaplamak gibi düşünülmeli. Toplum psikolojisi şu an buna hazır ama tüm önlemler gevşetildikten sonra bu mümkün olmaz.