Rusya’da esir teğmenin günlüğü

Teğmen Mehmet Arif Ölçen’in oğlu da olan Ali Nejat Ölçen, babasının Kafkas Cephesi’nde Ruslarla yapılan savaşta esir düştüğü günlerde tuttuğu günlüğü, Türkiye’ye döndükten sonra aldığı İstiklal Madalyası’nı, 1950 yılında yazdığı anılarının da olduğu üç defter ile yine o yıllarda yazılmış bazı mektupları, araştırmacı - yazar Mesut Özcan’a bağışladı. Özcan, Tunceli’de yer alan kütüphanesinde sergilediği ve ilk defa günyüzüne çıkan bu belgeleri Cumhuriyet’le paylaştı. 

Özcan’ın aktardıklarına göre, 1913’te İstanbul’da Harp Okulu’nu bitirdikten sonra Kafkas Cephesi’ndeki Köprüköy Savaşı’na katılan Teğmen Mehmet Arif Ölçen, daha sonra Azap ve Sarıkamış savaşlarına katıldi. 1915 yılının sonlarında Erzurum’u savunmakla görevlendirilen birliklerde yer alan Ölçen, komuta ettiği bölüğü ile Üçkilise köyünden geçeceği sıralarda başlayan Rus saldırısında, bazı subaylarıyla esir düştü. Ölçen’in üç yıl süren esir yaşamı da başladı. 

RUS SUBAYLARIN GÖZÜNDEN ÇARLIK

Esir düştüğünde henüz 23 yaşında olan Ölçen, hem günlüğünde hem de 1950 yılında kaleme aldığı anılarında, Türk ordusunun Kafkas Cephesi’nde hangi yokluklar içinde savaştığını da anlattı. Ölçen, bu sırada çevresindeki Rusların duygu ve düşüncelerini de gözleme fırsatı buldu. Genç Rus subayları gözlemleyen Ölçen, onların savaşa karşı olduklarını, kazanılacak toprakların Rus halkına değil, Çar’ın çevresindeki yakınlarına dağıtılacağını bildiğini anlattı. Ölçen’in günlüğünde, subaylar, Çarlık düzeninin halka faydası olmadığının ve savaşın sadece Çar’a yarayacağını savunuyor.   

YUSUF AKÇURA İLE GÖRÜŞTÜ

Ölçen, hem Çarlık Rusyası’nın son günlerini hem de 1917 Rus Devrimi’nin sıcak günlerini günlüğüne aktardı. Ölçen, Rusya’da geçirdiği günlerde ayrıca yazar Yusuf Akçura ile de görüşme fırsatı yakaladı.

ÖLÇEN AFYON CEPHESİNDE

Ölçen, 1917’deki Rus devrimiyle birlikte, Rusya’da esir tutulduğu Varnavin kasabasından esir 400 Türk askeriyle birlikte serbest bırakıldı. Buradan trenle, 21 Ağustos 1918 günü, İstanbul’da Sirkeci İstasyonu’na gelen Ölçen, kendisinin savaşa katıldığını ve tutsak düştüğünü ispat ettikten sonra İstiklal Madalyası’nı almaya hak kazandı. Daha sonraki yıllarda, cumhuriyetin kurucusu Yüce Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün oluşturduğu düzenli orduya katılan Mehmet Arif Ölçen, Afyon cephesinde de savaştı. 11 Kasım 1958 yılında, Ankara’dan İstanbul’a giderken Polatlı tren istasyonunda kalp krizi geçiren Ölçen, yaşamını yitirdi. l ANKARA

NECATİ’NİN DEFTERİ

Ölçen’den kalan önemli belgelerden biri de cumhuriyetin ilk Milli Eğitim bakanlarından Mustafa Necati’nin el yazısıyla yazılmış defteri. Kapağında el yazısıyla “131 Alay 8. Bölük K., Mustafa Necati” ibaresi bulunan defterin tamamı eski Türkçe’yle yazılmış. Özcan’ın kütüphanesinde bu belgelerin yanı sıra, aralarında Cemal Süreya, Edip Cansever, Asım Bezirci, Ceyhun Atuf Kansu, Ümit Kaftancıoğlu, İlhan Berk, Fazıl Hüsnü Dağlarca gibi birçok şair ve yazarın yazdığı binlerce mektup, not, fotoğraf ve mimar Hasan Sökmen’in bağışladığı eserler de bulunuyor.