Savulun kadınlar geliyor

Sıkın dişinizi, şunun şurasında kışın bitmesine 3 ay kaldı, aşıya da ulaşabilirsek bizden iyisi yok. Hemencecik eski vahşi hayatlarımıza dönebilir, sınırsızca tüketebilir, partileyebilir, birbirimizin gözünü oymaya devam edebiliriz. Göz demişken pandemi bazılarımızın da gözünü açtı, market sıralarında mesafeli mesafeli beklerken tarımsal üretimin ve çiftçinin ne kadar değerli olduğunu, aşı yapabilmenin yaşamsallığını, yetişmiş insan gücünün değerini hatırladık. Ama en çok da o doymak bilmeyen midemizin derdine düştük. Büyük kentlerde bir metrekare toprağa hasret, market zincirlerine muhtaç olan bizler küçük üreticinin tertemiz ürünlerini aradık. Öğrendik ki aslında hep yanıbaşımızdalarmış. Karşımıza çoğunlukla kadınlar çıktı, onların öykülerini dinledik.  

MARDİN'İ KALKINDIRIYOR

Dünyaca ünlü şef Ebru Baybara Demir liderliğinde, Mardin’de yerel üreticinin ve çiftçinin desteklenmesi, tüketicinin doğrudan yerel üreticiden ürün temin edebilmesi amacıyla kurulan “El Ele & Elden Ele” Kooperatif Satış Mağazası kasım sonunda açıldı. Satış internette de sürüyor. 

Ebru Baybara Demir (Sosyal girişimci, şef)

Mardin'de Birleşmiş Milletler ile birlikte birçok proje yürütüyoruz. 2018'de Halep sabunu üretmek için yola çıktık. Bu proje kapsamınnda atölyede 20 bin kalıp sabun üretildi. Biz de o ara kooperatifi aktif hale getirmeye çalışıyorduk. 2019'un ortasında pandemiyle birlikte eve kapanmalar başlayınca, günübirlik işlerde çalışanlar işsiz kalıp zor duruma düştüler. Böyle olunca benim de aklıma bunları sosyal medya üzerinden satmak geldi. 20 bin kalıp sabunu 1.5 ayda sattık ve sermayemiz oldu. 5 kişiydik 10 kişi olduk, 17 kişi olduk. Sayı arttıkça yatırım yapmaya ve üretimi arttırmaya başladık. Haziran ayında Ceylanpınar'dan bir domates üreticisi geldi, elindeki domatesleri 20 kuruşa tüccar almak istiyormuş, bana dedi ki bunları satar mısın? Kaç lira kurtarır seni dedim. 1 liraya satarsam çok güzel para kazanırım dedi. Biz de mekanımızda yaz boyunca onun domateslerini 1 liraya satın aldık, salça yaptık, kuruttuk. Sonra Ceylanpınar'dan Siverek'ten biber üreticileri buldu bizi, bu sefer biber satın aldık. Onları biber salçası, pul biber yaptık. Sonra paketlemeye başladık. Sonra aklımıza bir fikir geldi. İnsanlar ürünlerini pazara getiremiyorlar. Burada 1-2 dönüm arazisinde tarım yapan insanlar var. Tek katırıyla çalışmak zorundalar, makine kullanamıyorlar, konvansiyonel tarım yapamıyorlar. Yerel tohumla üretim yapmaya çalışıyorlar, yerel tohum en ucuzu. Onların ürünlerini hiç pazarlık etmeden köylerden toplamaya başladık, sonra örgütlenmeye başladık. Ekip arkadaşlarımız köylere gidip envanter çıkarmaya, kim ne üretiyor, nasıl üretiyor öğrenip onların ürünlerini alıp satmaya başladık. Bir terzi atölyesi kurduk paketleme için. Bütün ürünlerimizi Suriyeli bir anne, onun kızı ve oğlu dikmeye başladı. Bilgisayar mühendisi bir arkadaşımız katıldı aramıza, e-ticaret altyapılarını kurdu. Sonra bulunduğumuz yere sığmadık ve büyük bir mağaza kiraladık, kooperatif mağazası oluşturduk. Önümüzdeki dönemde çalışan sayımızı 70'e çıkarmayı planlıyoruz. Görünmez bir çiftçi ordusuyla çalışıyoruz. Tek koşulumuz küçük üretici olması, yerel tohumla çalışıyor olması. Üretim koşullarını gözlemliyoruz, kriterlerimiz var. Bunun kadını erkeği yok, fırsat eşitliğine inanıyoruz, hem kadını hem erkeği ayakta tutmamız lazım çünkü piyasa koşulları çok zor. Kadınlarla erkeklerin yan yana çalışmasını önemsiyoruz, bu da Mardin gibi bir coğrafyada çok önemli bir adım. Erkek var diye çalışmak istemeyen kadınlar da bunun artık normal bir süreç olduğunun farkında. Şu anda 36 kişi çalışıyor, 31 kadın 5'i erkek. Elden ele topraktan tabağa kooperatif mağazamızda da yerel üreticiden satın aldığımız ve işlediğimiz ürünler satılıyor. 

Neler var: Ekmek, sabun, zeytin, aromatik yağlar, bakliyat, un, çay, nar ekşisi, pekmez, tahin, tarhana, zeytinyağı, arapsabunu, kuruyemiş. www.topraktantabaga.com.tr

DEVREK GÜNEŞİ DOYURUYOR

Devrek Merkez Dedeoğlu ve Çolakpehlivan Köyleri Tarımsal Kallkınma Kooperatifi 

Zonguldak'ın Devrek ilçesinde 2010 yılında sekiz kadının bir araya gelerek bahçelerinde yetiştirdikleri sebze ve meyveleri satabilmek amacıyla kurduğu kooperatif, bugün 52'si kadın 53 kişiye istihdam sağlıyor. Güneş enerjisi sitemiyle, kiralayıp üretim atölyesine çevirdikleri eski köy okulunun elektriğini de üretmeye başlayan Devrek Güneşi Kooperatifi Başkan Yardımcısı Hatice Bartu'dan öykülerini dinledik. 

2010 yılında başkanımız ürettiği çileklerin satışını yapmak için belediyeden tezgah istiyor, ve kooperatif kurarsa işlerin daha kolay yürüyebileceğini düşünüyor. Trabzon'da tarım il müdürlüğünün çalıştayına katılıyor ve bu fikir aklına yerleşiyor. Sekiz çiftçi kadınla yola çıktık, şu an 52 ortağımız. Kadınların, bahçelerinde yetiştirdikleri sebze ve meyveleri satabilmek amacıyla kurulan kooperatif, talep artınca yöresel ürünler de üretmeye başlamış. Tamamen köylü kadınların çalıştığı kooperatifte sebze, meyve, reçel gibi ürünlerin yanında, Devrek ekmeği, beyaz baklava, gözleme, köy makarnası, tarhana gibi yöresel ürünler de üretilip satılıyor. Şu ara en çok kızılcık tarhanası rağbet görüyor, buranın yerel ürünleriyle yapılıyor, önümüzdeki senelerde kızılcık üzerine yoğunlaşmayı düşünüyoruz, buralarda çok yetişiyor. Erişte çeşitlerimiz, çorbalık mantımız, kendi unumuzdan ekmeklerimiz, salça, kiraz sosumuz ilgi görüyor. Yaptığımız kömeç coğrafi işaret aldı. Koronavirüs nedeniyle siparişlerimiz arttı. Pandeminin ilk döneminde sokağa çıkma yasaklarında kendi minibüsümüzle mahalleleri dolaşıp sipariş ulaştırdık. Hepsi Burada'da, Trendyol'da, tapptaze'de ürünlerimiz satılıyor, büyük kentlerden sipariş alıyoruz. Kadınlar kendi paralarını kazanıyor, hepsinin birer sosyal çevresi oldu, kimisi ortaokulu liseyi bitirdi, üniversite sınavlarına girenler oldu. Kendi kararlarını kendileri almaya başladılar. Hayatında hiç 5 yıldızlı otele gitmemiş bir arkadaşımızı otelde eğitime yolladık. Önüne gelen kahvaltıdan nasıl mutlu olduğunu anlattı dönünce. Şu anda 7 kişi sigortalı olarak çalışıyor, işlerimiz açılırsa daha fazla sigortalı çalışanımız olacak. devrekgunesi.com.tr

SARI BUĞDAY KADINLARIN ELİNDE BULGUR OLDU

Mersin Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi Kurucu ortağı Eylem Bozdoğan:

2019 Kasım ayında kurulduk, 8 kadın olarak başladık. Avukatından tutun gıda mühendisine, organik tarım yapanından iş kadınına kurucu üyeleriz. Amacımız Mersin'deki 13 ilçeden kadınlarla birlikte Mersin'e özgü ürünlerle birlikte çalışmaktı. Önce çiçek yetiştiren 20 kadınla başladık, onlara kooperatifçilikle ve süs bitkisi yetiştiriciliğiyle ilgili eğitimler verdik. Yerel yönetimin büyük desteğini aldık. Bir yıl süs bitkisi ürettik, ilçe belediyelere ve talep eden kurumlara pazarladık. Gıda üretimi yapıyoruz, yerel, ata tohumu ve temiz gıda üretimi yapıyoruz. Buğday üretimine dahil olduk, Silifkeye özgü sarı buğdayın atalık tohumunu bulduk. Çiftçiler ürünleri ekti, çıkan ürünleri biz satın aldık bizimle birlikte çalışan kadınlar bu buğdayı yan ürünlere çevirdiler. Erişte, bulgur, un ürettik, şimdi satıyoruz. Instagram'dan satıyoruz, çok yakında da sitemizi açıyoruz. Koronavirüs dönemiyle birlikte insanlar temiz ve sağlıklı gıdaya ulaşmak istediler. Bizim buğdayımızın da analiz belgeleri bulunuyor. Reçelimiz, salçamız, pekmezimiz var. Büyük kentlerden de büyük talep var. Metro market ile görüşüyoruz ürünlerin satışı için, görüşmelerimiz sürüyor. Gazi Çiftliği'nde Atatürk'ün 1936'da kooperatifçiliği başlattığı atıl duran taş binayı kadınlarla birlikte hareketlendirmeye çalıştık. Kadınlar şu an evlerinde, bahçelerinde zakkum fidesi üretiyorlar. Atamızın mirası da kooperatifimizin buluşma yeri olacak. Kütüphane kurduk, internet bağlantısı sağlandı, şimdi çocuklar internet için burayı kullanıyorlar. mersindenkoop.com.tr, 0 537 367 47 50.

Midyenin kraliçeleri

İzmir Kadifekale'de Pagos üretici pazarında stant açan 7 kadın, Pagos Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi’ni kurdu. Kooperatifin ilk amacı Kadifekale’deki kadınların sosyal ve ekonomik olarak özgürleşmeleri. 

Pagos Kadın Girişimi kurucu üyesi Filiz Çakar:

Öncelikle tekstil alanında çalışıyorduk ama bunun geri dönüşü zor oluyordu. Kadifekale'deki kadınların çoğu zaten midye işinde çalışır ve çok az paralara bu işi yaparlar. Biz de tekstilden çıkıp midye ile uğraşmaya karar verdik. Ağustos ayında 7 kurucu ortakla kooperatifimizi kurduk. Başlangıçta kadınların çoğu ortak olmaya çekindiler, çünkü hepsi başka yerlerde midye yapıyordu, günde 3-5 kuruş kazanıyorlardı, kendi işimizden de olur muyuz dediler. Tam pandemiden önce üretim tesisimizi açmak için bir yer kiraladık ama salgından dolayı sekteye uğradı. Şu aralar ev eksenli üretim yapıyoruz, toplu siparişlerimiz olduğunda üretimlerimizi İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin Masal Evi'nde yapıyoruz. Bizden alıp başka yerlere midye satan müşterilerimiz var. Midyemizin patentini de aldık, İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin meslek fabrikası aracılığıyla Samet Bahçeci'den eğitimler aldık. Su Ürünleri Fakültesi'nden nasıl daha temiz midyeye ulaşabileceğimizi öğrendik. Midyede marka olmak piyasanın belirleyicisi olmak istiyoruz. Kadınlar çok az paralara çalışıyorlar, bir çuval midyeyi bir kadın başka bir yerde 7 liraya açıyorken biz 12 lira veriyoruz. O kadının gözlerindeki mutluluğu görmek bizi çok mutlu ediyor. Midyeyi aracısız halkla buluşturmak ve kadınların aracısız para kazanmalarını sağlamak istiyoruz. Pazar alanımız geliştikçe işimiz de büyüyecek. Şu anda ürettiğimiz dereotlu, susamlı, havuçlu cevizli, körili midyelerimiz var. İzmir Fuarı'nda çok güzel geri dönüşler aldık. Sayfamızdan bizi görüp yurtdışından da arayanlar oluyor, üretim tesisimizi de kurunca bu taleplere yanıt verebileceğiz. Instagram: pagosmidye

LEZZETLİ ADRESLER

- Ovacık Kadın Kooperatifi: Baldan, kuru fasulyeye, tam buğday unundan elma kurusu ve kuşburnuna kadar birçok ürünü satın alabilirsiniz. ovacikkadinkooperatifi.com

- Kadınların Elinden Girişimi: Anadolu'daki kadın üreticileri destekleyerek doğal ve organik ürünlerin hızlı ve güvenilir bir şekilde kullanıcılara ulaşmasını sağlıyor. Reçel, peynir, turşu, baharat, zeytin başta olmak üzere birçok ürüne ulaşabilirsiniz. kadinlarinelinden.com

- Vakıflı Köyü Ürünleri: Hatay Samandağ'daki Vakıflar Köyü'nde üretilen biber salçası, sabun, bal, reçel, zeytinyagı gibi ürünleri satın alabilirsiniz. vakiflikoy.com

- kadinureticiden.com: Anadolu Kültür, Sanat, Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği, kadın üreticiler için açık pazar hareketi başlattı. Amacı, Covid-19 salgınının getirdiği zorlu koşullar altında ayakta kalmaya çalışan küçük üretici kadınlara destek olmak. Site sıfır komisyonla çalışıyor. Anadolu'nun dört bir yanından kadınların ürettiği tarhana, erişte, bakliyat, salça, turşu, kuru meyve-sebze, baharat gibi ürünlere ulaşabilirsiniz. 

- Makarna Manyas: Balıkesir'in Manyas ilçesinde KOSGEB'den  aldığı 70 bin lira krediyle evinin bahçesine kurduğu imalathanede makarna üretimine başlayan girişimci Serap Karakaş, bakliyat unlarından makarnalar üretip satıyor. makarnamanyas.com