‘Uğur Mumcu’dan Mektup var!’

Yakup Kadri, 10 yıl sonra 1942’de Yaban’ın ikinci basılışı dolayısıyla yazdığı önsözde, “mevcudu tükenmiş” kitabının yıllar sonra gündeme gelmesini kısaca hikaye ediyor ve şunları söylüyor: “Yaban, bir ruh sıtmasının, birdenbire acı ve korkunç bir gerçekle karşı karşıya gelmiş bir şuurun, bir vicdanın çıkardığı yürek parçalayıcı haykırışıdır.”

Bugün, seksen sekiz kere basılmış Yaban, “yürek parçalayıcı haykırışını” sürdürüyor. Hallerimize; hala ihtiyaçtan okunmalık!. Uğur Mumcu’nun yakın arkadaşı Önder Pekcan’a Türkiye’nin “kritik” yıllarında yazdığı mektuplar da öyle; sanki bugüne:

“Anamız ağlıyor. Her gün Adliyedeyiz... (1971 başı)”. “Bakalım yarın ne olacak, emin ol bilmiyoruz... Tam bir karanlık devreye girdik. (1971 Nisan)”. “Sanırım İlhami Soysal, Avcıoğlu ve beni de yarın öbür gün tevkif edecekler. İşte şimdi başlıyor kavga! Şimdiye kadarki oyuncakmış. Ne yapalım, namusumuz nereye götürürse, oraya kadar gideriz. Bir adım gerilemek yok. (1971 Mayıs)”.

DAĞINIK SOL VE CUMHURİYETÇİ GÜÇLER!

Ancak, bu açıdan bakıldığında Mumcu’nun bir kaç sene öncesinde yazdıkları çok daha önemlidir. Solun ve “cumhuriyetçi” güçlerin içine düştüğü dağınıklığın 1971’de varacağı, korkunç kaçınılmaza; demokrasi ve laiklik eksenine oturacak fiili cumhuriyet ittifakının hayatiyetine (bugüne) işaret ettiği mektuplardır bunlar.

Örneğin, Temmuz 1967 tarihini taşıyan mektupta, Ant dergisine iğneli göndermeler yaparak eleştirilerde bulunur. Ama, mektuptan çıkan bu değildir. Arkadaşına, bir sonraki satırda kendi yazdığı Kim dergisi için “Sol dergi böyle olur” der ve aslında paramparça olmuşluğu, bölünmüşlüğü naif bir biçimde anlatır.

Bu durum, kitabın “Giriş”inde şöyle yer alır:

“Türkiye solunun o günlerde ‘Diyalektiğin gereği!’ saydığı ve sandığı bölünmenin gerçek hayat pratiğinde ortaya çıkardığı; Parçalanma, kutuplaşma ve güç kaybıdır.

Menderes döneminin tanığı genç Uğur Mumcu’nun mektuplardaki saptaması doğrudur; benzeri yaşanmamıştır. Üstelik o dönem ile 2000’lerin ikinci yarısına yapılan benzetmeler kaba ve biçimsel sığlığının ötesinde eksiktir de.

Gazetecileri, muhalifleri içeri atan, ülkeyi kutuplaştırarak, birbirinden nefret eden iki kampa bölen, buradan oy devşiren, demokrasiyi öldüren, NATO ve Amerika’yı; Rusya (SSCB) ile yakınlaşarak tehdit ederek kendine yeni manevra alanları yaratmaya çabalayan Menderes’in son döneminin aksine Uğur Mumcu’nun beklediği; ‘ilerici bir askeri darbe’ değil, ‘faşist bir cuntadır.’

Avcıoğlu’nu, Yön ve Devrim’e yöneltilen ‘askerci’ (hâlâ) eleştirilerinin atladığıdır. Güncellenmeye muhtaçtır. Borçtur. Etik bir hesaplaşmadır.”

‘YAPILMASI GEREKEN; OLANI KORUMAK’

Mumcu’nun diğer bir mektubunda söz ettiği “TİP ve CHP’nin ortak noktalarını bulmak ve savunmak” ise ilk bakışta o günlerden başlayarak bugünlere dek uzanan bir sonsuz “sol fantezi!” gibi görünse de, gerçekçidir. Yapılması gereken “Ortak noktaları bulmak ve savunmaktır”, “birlik ya da birleşmek” değil. “Olanı korumak.”

Doğru değil mi? 27 Mayıs (darbesinin) radikal kazanımlarının büyük ölçüde dahil olduğu bant, Türkiye’de “sol muhafazakarlığın” da oluştuğu zemindir. Ant dergisi de aynı bantta bir diğer “kurumsal muhafazakarlık” örneği vermiş; dışında kalsa da, karşı dursa da TİP’i, solun meşru ve ortak zemini olarak görmüştür.

1969 seçimlerindeki “yenilgi” ardından partiden ayrılan, Çekoslavakya’nın (Sovyetler Birliği tarafından) işgalini karşı çıkan Mehmet Ali Aybar’ı eleştirirken, bu kez kurucularından biri olan Yaşar Kemal’i bu nedenle kaybetmesi bunun bir göstergesidir. Sol parçalanmakta, kazanımlar kaybedilmektedir; Ant da Uğur Mumcu gibi “bir ihtilalden” söz etmektedir ama farklıdır.

FANTAZYA MI, KÂBUS MU, ÇIPLAK GERÇEK Mİ?

Mumcu’nun mektubunda işaret edilenlerin bir fantazya mı, kâbus mu yoksa çıplak gerçek mi olduğunu tarih yazdı. Aybar’ın durduğu, Sovyetler’in geldiği noktayı da. Yaşar Kemal’i ve TİP’i...

Olanları, hatırlanması bilinmesi gerekenleri, Uğur Mumcu’nun bazıları el yazısı, ancak yakın arkadaşa yazılabilecek samimiyet taşıyan bir üsluptaki mektuplarından bilmek ayrıca önemli ve güzel.

Mektupların yanı sıra çocukluktan beri arkadaşı Önder Pekcan; Uğur Mumcu’nun siyasi bakışını da şekilleyen 1960’lı yılların Ankara Bahçelievler’ini, ilerde pek çoğu tanınmış siyasiler olacak çevresini de anlatır. “Neden Bahçelievler, tesadüf mü” sorusunun yanıtını kitabı okudukça buluruz.

Doğan Avcıoğlu, Doğu Perinçek, Aydın Güven Gürkan, Cemal Madanoğlu, Gülten Çayan, İhsan Doğramacı, Doğan Yurdakul, Mihri Belli, Süleyman Demirel ve daha pek çok isim sayfalarda görünüp; o anlarına ait şifreleri verip geçerler.

Derin değildir ama karakteristiktir. Pekcan anılarını “Ne ehliyetsiz araç kullananlar ne de kullanamayanlar Türkiye’nin finali değildir” diye bitirir. Kitapta bu da vardır. Kısacası Uğur Mumcu’nun mektupları, mektuplarda yazılanlardan daha fazlasını anlatır.

Uğur Mumcu’dan Mektup Var - Çocukluk Arkadaşı Önder Pekcan’ın Anıları / Yayına Hazırlayan: Ümit Aslanbay / Telgrafhane Yayınları / 144 s. / 2020.