Uzay yarışı Sputnik’le başladı

Dünya bugün, ilk yapay uydu Sputnik 1’in gezegenimizin yörüngesine fırlatılışının 60. yılını kutluyor. Sovyetler Birliği (SSCB), insanlığın ilk kez Dünya dışına yolculuk yapmasını sağlayan ve uzay çağını başlatan Sputnik 1 uydusunu 4 Ekim 1957’de uzaya göndermişti. Sputnik 1 uydusu Kazakistan’daki Baykonur uzay üssünden ilk kıtalararası balistik füze R-7 Semyorka ile fırlatılmıştı. R-7 füzesindeki iticide meydana gelen arıza nedeniyle neredeyse başarısız olacak fırlatma işlemi, uçuş kontrol sisteminin roketin güzergâhını düzeltmesi neticesinde başarıyla gerçekleştirilebilmişti. Uydu, Dünya’nın yüzeyinden 215 ilâ 865 kilometre uzaklıktaki alçak yörüngeye yerleşmişti.

Sputnik 1 uydusu metal bir toptu, ancak insanlığın uzayı keşfine yönelik bugün hâlâ açık olan kapıyı araladı. Dönemin ABD Başkanı Dwight D. Eisenhower, 1958 yılında Sputnik 1 ve daha sonraki Sputnik 2 uydusunun Sovyetler Birliği’nin, ABD ve dünyanın geri kalanını uzay konusunda gelişmelerde geride bıraktığını söylemişti. Washington, Sovyetler Birliği’nin bu alandaki başarısına ABD Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) ve Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı’nı (DARPA) kurarak karşılık verdi.

Yörüngede 1400'den fazla yapay uydu

Uzay yarışı, ABD ile Sovyetler’in işbirliği yaptığı Apollo-Soyuz Test Projesi ile son buldu. Günümüzde Dünya’nın yörüngesinde 1400’ü aşkın yapay uydu bulunuyor.

Dünyanın ilk fotoğrafı

Sovyetler Birliği ile ABD arasında başlayan uzay yarışı tüm hızıyla devam etti. Bu yarış sırasında uzaya ilk kez bir canlı (köpek Layka) gönderildi, yörüngeden Dünya’nın ilk fotoğrafı çekildi. (Explorer 6 ile 1953 yılında), uzaya ilk kez bir insan ayak bastı (Yuri Gagarin, 1961), uzaya ilk kez bir kadın gitti (Valentina Tereşkova, 1963), Ay’a ilk kez bir insan ayak bastı (Neil Armstrong, 1969)

Dünyadan çıplak gözle görülebiliyordu

Modern standartlarla karşılaştırıldığında çok da etkileyici olmayan Sputnik 1 uydusunun top benzeri metalik bir gövdesi ve 4 ayağı vardı, 83 kilogram ağırlığındaydı ve bipleme dışında hiçbir şey yapamıyordu. Ancak uyduda bulunan radyo vericisi operatörler tarafından izlenme imkânı veriyordu. Operatörler, bu sayede Dünya’nın İyonosfer katmanındaki elektron yoğunluğu hakkında bilgi sahibi olabiliyordu. Sputnik 1’in yansıtıcı yüzeyi Dünya’dan çıplak gözle görülebilmesini sağlıyordu. 22 gün sonra da Sputnik’in bataryaları tükendi ve radyo sinyalleri durdu. 69.201.792 kilometre mesafe kat eden uydu 8 Ocak’ta da Dünya’nın atmosferinde yandı. ABD de Aralık 1957’de Vanguard TV3 roketiyle yörüngeye bir uydu fırlatmaya çalıştı ancak başarısız oldu. ABD, Şubat 1958’de Explorer 1 uydusunu uzaya gönderene kadar bu alanda bir başarı edinemedi.