Ölümünün 700. yılında Yûnus Emre ve Uluborlu!

UNESCO, ölümünün 700. Yılını “Yunus Emre” yılı ilan etti ve bu yıl Yunus Emre hakkında çok kapsamlı bir araştırma kitabı yayımlandı: Yûnus Emre ve Uluborlu (Etki Yayınevi).

Isparta’nın Uluborlu ilçesi doğumlu öğretmen, yazar ve şair Ayşe Aysel Solmaz’ın (Güntürkün) yıllara yayılan bu araştırması; sadece ozan olarak değil felsefesiyle de asırlardır hem Anadolu halkını hem de dünya insanlarını etkilemiş Yunus Emre’nin yaşamı hakkında bilinmezleri aydınlatmayı amaçlıyor.

"Gelin tanış olalım işi kolay kılalım

Sevelim sevilelim dünya kimseye kalmaz."

Uluborlu (Şar) için söylediği dizeler:

"Toprak idim ben yerimde tüccar idim mahallimde

Bu Erenler diyarından ebedi gitmesem bari"

"Hey Emrem Yunus biçare bulunmaz derdime çare

Var imdi gez Şar'dan Şar' şöyle garip bencileyin"

"Ey kendisini bilmeyen söz mânâsın anlamayan

Hak varlığın ister isen ilim içinde candadır"

"Elif okuduk ötürü pazar eyledik götürü

Yaratılmışı hoş gördük Yaratandan ötürü".

"Derviş Yunus söyler sözü yaş doludur iki gözü

Bilmeyen ne bilsin bizi bilenlere selam olsun"

"Bu dünyadan gider olduk kalanlara selâm olsun

Bizim için hayır dua kılanlara selâm olsun

Ecel büke belimizi söyletmeye dilimizi

Hasta iken halimizi soranlara selâm olsun

YUNUS EMRE’NİN ‘ŞAR’I!

Yüzyıllardır şiirleri ve felsefesiyle ölümsüzler katına yükselen Yunus Emre halk tarafından öyle benimsenmiştir ki pek çok kent onu bağrına basmış, kendi kentlerinde yaşadığını ileri sürmüşlerdir. Bu yüzden pek çok kentte mezarının bulunduğu söylenegelmiştir.

Yazar Ayse Aysel Solmaz G, Uluborlu doğumludur. İlk okulu da orada bitirir. Yaşadığı bölgede halk arasında söylenenlere kulak vererek büyür. Özellikle ihtiyarlar bu kentte Yunus Emre’nin yaşadığını söylerler. Yaşadığı evi, mezarını gösterirler. Böylece dünyaya gözünü açtığından başlayarak hemşerisi Yunus Emre hakkında pek çok bilgi ile beslenir. İlköğretmen okulunu Isparta’da, Açık Öğretim Fakültesini Eskişehir’de okuyarak öğretmen olur. 27 yıl ilkokul öğretmeni olarak çalıştıktan sonra emekli olan Solmaz SHÇEK de kimsesiz çocuklara gönüllü öğretmenlik yapar. Koruyucu aile olur. Sokakta yaşayan çocuklar merkezinde çalışır ve onlarla tiyatro oyunları oynar. Arkadaşlarının “Atom Karınca” dediği Aysel Solmaz doğduğu kentte edindiği Yunus Emre ve Mevlana felsefesiyle bütün insanlara sevgiyle yaklaşır. Resim yeteneği kitap sayfalarında ve kapaklarında yer alırken şiirleri çeşitli dergilerde yayımlanır. İki şiir kitabı vardır. Yazıları ve şiirleri çeşitli ortak kitaplarda da yer alır.

“Şar” (Şehir) ya da “Eski Kasaba” da denilen Isparta’nın Uluborlu ilçesi, Hamidoğulları Beyliğinin ilk başkentidir. Hamid Bey Selçuklularla birlikte Türkistan’dan gelen bir kabile reisidir.

1071’de Malazgirt savaşından sonra Anadolu’ya yerleşen Selçuklu Hükümdarı Alpaslan Bey, Hamidoğulları’nı uç beyi olarak o zamanki adıyla Apollonia’ya göndermiştir. Bu kent Torosların uzantısı olan Kapıdağı eteklerinde kurulmuştur.

Tarihi Frigyalılara dek uzanan, “Mordiaum” adı da verilen bu kent Bizans’ın sınırında yer almakta, Kütahya’dan Eskişehir’e Afyon’dan Antalya sınırına dek uzanan geniş bir alanı kaplamaktaydı.

Burayı ele geçiren Hamid Bey uç beyi olarak Moğol saldırılarında ve her türlü savaşta Selçukluları korumuştur. Selçuklu devleti yıkıldığında bağımsız devlet olmuş ve Uluborlu’yu başkent yapmıştır.

Bu aileden 6 hükümdar yönetmiştir devleti. Son hükümdar İlyasoğlu Kemalettin Hüseyin, beyliği 88 bin altına Osmanoğulları’na satmıştır (1361). Daha sonra Timur orduları tarafından işgal edilmiş (1403). Kalesi yıkılmış, kentteki bütün erkekler öldürülmüş, kadınlar ve çocuklar tutsak edilmiştir.

SON ŞİİRİNDE ULUBORLU’DA ÖLDÜĞÜ ANLAŞILIR!

Yunus Emre’nin doğum yılı tam olarak bilinmese de bazı kaynaklara dayanılarak, 13. yüzyılın ikinci yarısı olduğu söylenmektedir. Kimi kaynaklara göre ise 1238’de Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde Sarı Köy’de doğduğu söylenir. 1321’de, 82 yaşında öldüğü belirtilir.

Son şiirinde Uluborlu’da (Şehir’de) öldüğü anlaşılır. O yıllar Moğol saldırılarıyla Selçuklu devletinin zayıfladığı, tarikatların da çoğaldığı ve güçlendiği yıllardır.

Yunus Emre için eski kaynaklar ümmi yani okuma yazması, eğitimi olmayan kişi demektedirler. Oysa şiirleri incelendiğinde iyi bir eğitim gördüğü, Farsça, Arapça bildiği anlaşılmaktadır.

Önce Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı’nda bulunmuş, onun önerisiyle Taptuk Emre Dergahı’na gitmiş ve orada bir süre hizmet etmiş.

Yetişkin çağında ticaret yapan ve Ahilerle kent kent dolaşan Yunus Emre Şar’a gelmiş ve buraya yerleşmiştir. Onun için 26 medresesiyle zamanın eğitim ve kültür merkezi olan Uluborlu (Şar) bir çekim merkezi olmuştur.

Yunus’un şiirlerinde o zamanki adı ile Şar’a gelişi, yerleşimi uzun uzun anlatılır. Nitekim Yunus’un bu kentte yerleşimi, yaşadığı ev, medresesi, ticaret yaptığı ve türbesi resmi kayıtlarda da bulunmaktadır.

Yunus Emre’nin hem eğitimi hem de ticaret yaparak geçimini sağlamak için kentleri dolaşması onun başka kentlerde de yaşadığının söylenmesine yol açmış olabilir.

BELGE SELİ...

Yunus Emre’nin yaşamı için bilgi toplamaya çıkan yazar Güntürkün, büyük bir belge seli ile karşılaşmıştır. Doğduğu büyüdüğü kent Uluborlu’da bulunan Yunus Emre evi, tekkesi, mescidi, türbesi Kültür Bakanlığınca kabul edilip onarım kararı alınmıştır.

Osmanlı kayıtlarında da Yunus Emre’nin evinin yeri kayıtlıdır. Bu yüzden yazar topladığı belge ve bilgilere dayanarak Yunus Emre’nin erişkin döneminde Uluborlu’da uzun süre yaşadığını ve burada öldüğünü kanıtlamak için kolları sıvamıştır.

Kitapta bir yandan Uluborlu etraflıca anlatılırken Yunus Emre hakkında çeşitli araştırmacıların çalışmalarından da söz edilmektedir. Baştan sona serpiştirilen Yunus’un dizeleri yazara yol göstermektedir. Hem Uluborlu’daki yaşamını anlatmakta hem ümmi olmadığını, iyi bir eğitim aldığını fısıldamaktadır. Bu konularda bütün kanıtlar Yunus Emre’nin şiirlerindedir.

Hakkında çok araştırma yapılmış, çok yazı yazılmış bir kişidir Yunus Emre. Sadece ozan olarak değil felsefesiyle de asırlardır hem Anadolu halkını hem de dünya insanlarını etkilemiştir.

Aysel Solmaz bu kitap için on yılını vermiştir. Ben de bu süreçte onu yakından izleyen biri olarak kitabın okurlara ulaşmasını sevinçle karşıladım. Bu çalışma Yunus Emre ile ilgilenen herkes için çok yararlı bir başucu kitabı.