Soru ve cevaplarla Montrö!

Kanallar açmak Montrö’yü deler mi? Montrö’den milyarlarca dolar kazanmak mümkün mü? Boğazlarımızdan geçen gemilerin yükleri arttı mı? Montrö, Türkiye’nin yumuşak karnı mı? Montrö, boğazların tapusu mu? Montrö, boğazların kilidi mi?

Montrö kalkarsa ne olur? Boğazlar ve İstanbul elden mi çıkar? Montrö’nün feshi ya da değiştirilmesi sadece Türkiye’nin mi elinde?

Gemilerin geçişine izin verip vermemek Türkiye’nin yetkisinde mi? Yunanistan, gemilerin geçişine izin vermeyebilir mi? Yunanistan, Montrö’nün feshini isteyebilir mi? Montrö kalkarsa herkes elini kolunu sallayarak mı geçer?

Montrö bir denge ve barış unsurudur. Neden Montrö Sözleşmesi’nin feshi gündeme getiriliyor? Türkiye bilinçli olarak mı köşeye sıkıştırılıyor? Montrö kalkarsa ne yapmalıyız? Nasıl bir rejim uygulamalıyız?

Doç. Dr. Cihat Yaycı, telif gelirini Türk Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi’ne (Türk DEGS) bağışladığı Soru ve Cevaplarla Montrö (Girdap Kitap / 200 s.) adlı incelemesinde tüm bu soruların yanıtlarını irdeliyor.

Savaşın ve barışın büyük ustası Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, 1930’larda büyük devletler arasında oluşan çıkar uyuşmazlıklarını ve büyük bir savaş ihtimalini çok iyi değerlendirdiğini de vurgulayan Yaycı, Atatürk’ün Karadeniz’de kıyıdaş olan ve olmayan devletlerin çıkarları arasında makul ve adil bir denge kuran Montrö Sözleşmesi’nin akdine nasıl öncülük ettiğini ortaya koyuyor.

Atatürk’ün, böylece Türk egemenliğinde bulunan Boğazların gayri askerî statüden de çıkarılmasını sağlamakla kalmayıp, Karadeniz’in muhtemel bir savaşta büyük devletlerin çatışma alanı haline gelmesini de önleyen bir barış ve istikrar rejiminin kurulmasını nasıl sağladığını açımlıyor.

Montrö Sözleşmesi bu yönüyle tüm zamanların meydan okumalarına nasıl dayandığını, İkinci Dünya Savaşı’nda, Soğuk Savaş döneminde, Sovyetler Birliği’nin dağılması ve NATO’nun Karadeniz’e sahildar yeni üyelerle genişlemesi gibi yeni risk ve gerilimleri içeren son on yıllar dâhil her dönemde kimsenin bozmaya kalkışamadığı uluslararası bir güvenlik unsuru olmaya devam ettiğini irdeliyor.