Kitlesel delilik bulaşıcıdır

Venedik Film Festivali’inde (2019) büyük ödül Altın Aslan’ı alan, 2020’de Joaquin Phoenix’e en iyi erkek oyuncu, besteci Hildur Guonadottir’e en iyi müzik Oscar’ını getiren Todd Philipps’in Joker’i çok beğenildi.

Yapım bütçesi 60 milyon dolarlık filmin dünya gişe getirisi 1 milyar dolardan fazlaydı. Anarşist, antisosyal, çifte kimlikli, karanlık, psikopat Joker rolü için Phoenix 35 kilo verdi. Aradan beş yıl sonra yönetmen Phillips, Joker’in devamı Joker: İkili Delilik’i gerçekleştirdi.

Yönetmen vizyonundan ödün vermeden aksiyonsuz, süper kahraman filmlerinin kodlarını taşımayan, komedi müzikal olarak tanımladığı yapımında anti kahraman Joker’i tıpkı Doktor Jekyll ve Bay Hyde’daki gibi çift kimliğini mercek altına aldı. 

HAYRANLARIN TEHLİKELİ BAĞIMLILIĞI 

Joker ya da Arthur Fleck, Doktor Hyde ve Bay Jekyll misali iki kimliği arasında sıkışarak başta annesi olmak üzere altı kişiyi öldürünce Gotham Şehri’ndeki iflah olmaz suçluların bulunduğu Arkham tutukevine konur. Todd Philipps’in dramatik komedi müzikal, psikolojik gerilim-fantastik olarak tanımlayabileceğim devam filminde Joker idam cezasıyla yargılanmaktadır. Açılış sekansında 1940’larda büyük stüdyo filmlerinin başında oynatılan Looney Tunes tarzı animasyonda Joker’in alter egosuyla savaşmasını izleriz. Phillips bu kısa animasyonu meslekdaşı Sylvain Chomet’ye emanet etmiştir, Belleville’de Randevu, Sihirbaz animasyonlarının ustası da tüm yeteneğini sergilemiştir.

Hapishanedeki polislerin şiddeti, aşağılamaları içinde dava gününü bekleyen Arthur bir gün dişil alter egosu Lee ile karşılaşır. Süper kahramanların ve onların çok sayıdaki alter egolarında çoklu kimlik olgusu yaygındır, bu da onların kim olduklarını keşfetmeye yarar. Arthur’un avukatı onun gerçek kimliğini göstermeye çalışır, savcı idamını ister, yeni kız arkadaşı Lee ve hayranlarının gözünde Arthur katil Joker’den başka biri olamaz. Yönetmen “Canavar kimdir, nedir” sorusunu sorar. Arthur zihninin kurbanı mıdır, yoksa bilinçli bir güdümleyici midir? İkili delilik tutkulu aşk değil psikiyatrik bir olgudur, iki kişinin coşkunluğu, taşkınlığıdır. 

ABD ELEŞTİRİSİ

1877’de Fransız psikiyatrlar Ernest Charles Lasègue ile Jean-Pierre Falret bu taşkınlık durumuna “folie à deux” (paylaşılan psikotik rahatsızlık) adını verdi. Papin kızkardeşlerin hizmetçilik ettikleri evin sahibesi ve kızını öldürmeleri (1933), çifte cinayet vakası Jean Genet (Hizmetçiler), Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir gibi ünlü yazarların ilgisini çekti. 

Kurmaca şiddetin bulaşıcı olduğunu, kitleleri etkilediğini, taklit edilerek gerçeğe dönüşebilir olduğunu gösteren yönetmen devam filminde şiddete daha az yer veriyor. Arthur, Joker davasında kendini savunuyor. Gerçekle düş içiçe girerken katilin iç dünyasını, kimliğini, psikiyatrik sorunlarını, eylemlerinin nedenlerini izliyoruz. Kendini savunurken Arthur’un terapisi de başlar. Lee itici güçtür, Joker’i uyandırır, müziği getirir, kaosu besler, müzikallerdeki numaralar, şovlar gibidir, küçük şeyler için çok gürültü çıkarır. Arthur’un alter egosu onun en büyük düşmanıdır, ben Joker değilim deyince de Lee ona olan ilgisini hemen kaybeder, uzaklaşır. Dava sürecinde Arthur, Joker fanatiklerinin gözünde onun Arthur değil hep Joker olması istediklerini anlar tıpkı büyük aşkı sandığı Lee gibi.

Düş sahnelerinde Arthur’la Lee birlikte şarkı söylerler. Phillips müzikal komedilerin ustası Jacques Demy’ye Les Parapluies de Cherbourg (Cherbourg Şemsiyeleri/1964) ile gönderme yapıp saygıda bulunur. Hollywood’un unutulmaz müzikalleri Easter Parade, That’s Entertainment, kült şarkılar Get Happy, For Once in My Life, What the World Needs Now is Love, That’s Life yeniden sahnededirler. Todd Philipps, Johnny Depp-Amber Heard davasına, Donald Trump’ın başkanlık tartışmalarına, seçim öncesi Trump’a iki kez yapılan suikast girişimlerinin kurgulanmış olduklarını belirterek ABD’yi eleştirir. Joaquin Phoenix, Lady Gaga, Brendan Gleeson, Steve Coogan, Catherine Keener, Leigh Gill, Zazie Beetz’in oynadığı “Joker: İkili Delilik” gösterimde.