Federal hükümetle eyalet karşı karşıya

Bölgede seçmen nüfusun çoğunluğu muhafazakâr cepheden Cumhuriyetçi Parti’ye destek verir. Eyaletin valilik koltuğunda oturan şu anki isim de Cumhuriyetçi partilidir. Teksas Eyalet Meclisi ve Senatosu’nda yine Cumhuriyetçiler çoğunluktadır. Ülkenin diğer pek çok eyaletinde olduğu gibi Teksas’ta da Cumhuriyetçiler, daha libaral görüşlü Demokratlar ile sürekli rekabet halindedir.

Taraflar arasında son dönemdeki gerilim başlığı ise kürtaj konusu. Aslında ilk değil, son da olmayacağı ortada... ABD’de yıllardır tartışılan ve eyaletlere göre farklı cephelerde kutuplaşmayı da beraberinde getiren bir konu. Bu ay başında eyalette kürtaj yasağının yürürlüğe girdiği duyuruldu. Demokrat cepheden ABD Başkanı Joe Biden, yasayı aşırı olarak tanımlarken bunun kadınların anayasal haklarını ihlal ettiği vurgusu yaptı. Yönetiminin  kürtaj hakkını savunma yönündeki tutumunu sürdüreceğini de belirtti.

ABD’de koyu dinciler ile daha liberal düşünceliler kürtaj konusunda bir türlü anlaşamazlar. Bir tarafta kürtaj karşıtlarının kurduğu oluşumlar diğer tarafta ise kürtaj hakkını savunanların desteklediği Planlı Ebeveyn (Planned Parenthood) örgütü. Kürtaj klinikleri ve kürtaja karşı ilaç geliştiren şirketler... Her daim mücadele farklı platformlarda sürer gider. 

EMSAL KARAR

Aslında aşırı muhafazakârlar ile daha ileri görüşlüler arasındaki kürtaj tartışmaları, 1973 yılında bir anlamda hızını kaybetmişti. ABD Yüksek Mahkemesi -ki Anayasa Mahkemesi ve Temyiz ortak gücünü taşır- bir karar almıştı. Bu adımla (Roe v. Wade isimli), ABD Anayasası’nın hamile kadının hükümetin gereksiz kısıtlamalarından etkilenmeden istediği şekilde kürtaj yaptırabileceğini garanti altına aldığını belirten bir karara imza atılmıştı. Karar, Federal düzeyde olduğu için bu süreçle birlikte bir çok eyalet kanunları, genelgeleri, hükümetin kendi kuralları hep değişti.

Ancak ne var ki Yüksek Mahkeme’nin bu kararı birtakım tartışmaları sonlandırsa da iki ayrı görüştekilerin farklı eyaletlerde yeniden pozisyon almalarının, örgütlenmelerinin önüne geçemedi. Örneğin New Meksiko’da kürtaj ilaçları satılabilirken kimi eyaletlerde bunlara kısıtlama getirildi. Bazılarında ise kürtaj yapılması için kontroller, tıbbi izinler sıkılaştırıldı.

Eyaletler arasındaki farklı tutumlarla birlikte karşıt görüşler bırakın ortak bir noktada buluşmayı olan kanunların ve kuralların etrafını dolaşıp yasal boşluklardan nasıl kurtulacaklarına yöneldi. Teksas’taki muhafazakârlar ve yobazların bu gelişmelerden uzak kalması elbette düşünülemezdi. Onlar da yıllardır örgütlü bir şekilde Teksas’taki kanun yapıcılarını etkilemeye devam ettiler.

Bu ay başında ise Teksas’taki Cumhuriyetçilerden yeni bir manevra geldi. Yeni çıkarılan yasaya göre Teksas, eyalet olarak kürtaj konusuna karışmıyor ama Teksaslı vatandaşlara devlet adına müdahale etme, ispinyonlama ve ihbar yetkisi tanıdı. Böylece sıradan vatandaş eyalet hükümetinin yetkisini devraldı! Bu sinsi hamle, bir anlamda ABD Yüksek Mahkemesi’nin eyalet hükümetlerini önleyici kararını bypass etmiş oldu.

Teksas’ta yürürlüğe giren yasa, hamilelikte yaklaşık altıncı haftadan itibaren kadınlara kürtaj yasağı getiriyor. Kadın hakları örgütleri ise birçok kadının bu süre içinde hamileliği fark bile edemeyebileceği görüşünü dile getiriyor. Yasa sadece hamile kadının sağlığının tehlikede olması halinde bu süre içinde kürtaja izin veriyor. 

Teksas’taki bu adıma Biden liderliğindeki Federal yönetimden tepki yükseldi. ABD Adalet Bakanlığı, kararın anayasaya aykırı olduğunu belirterek konuyu yargıya taşıma kararı aldı. Biden da gerekirse kürtaj kliniklerinin federal polislerce korunacağını bildirdi. Taşımacılık şirketleri Uber ve Lyft yönetimi, kürtaj için kliniklere müşteri götüren şoförlerine verilecek cezaları kendilerinin ödeyeceklerini duyurdu. Şimdi gözler, eyalet ve federal hükümet arasındaki mücadelenin nasıl ilerleyeceğinde... 

tdalgic@gmail.com