İngiliz arkadaşım bir gün postadan gelen bir mektupla bir davanın jürisinde görevlendirildiğini öğrenir. Daha önce annesine üç kez çıkan piyango bu kez kendisine çıkmış, annesinin sağlık sorunları nedeniyle yerine getiremediği görevde iş bu kez onun başına düşmüştür.
Jüri üyesi olarak görev verilen dava üç tam gün sürmüş, arkadaşım işine gitmek yerine her gün mahkemeye giderek sabahtan akşama kadar davayı takip edip karar sürecine katılmıştır. Bundan fazla detay vermeyen arkadaşa jüri üyeleri arasındaki uyumu sordum. Seçmen listesinden rastgele seçilen ve çok farklı alanlardan gelen jürinin haliyle karara varmada epey zorluk çekebileceğini düşünüyordum. Geçmişteki bazı filmler bu tür jüri sahneleri ile akıllarda kalmıştır. Sözgelimi “12 Kızgın Adam” filmi, duruşmada bir jüri üyesinin diğer on bir üyeyi, şüphelinin suçsuz olduğu konusunda ikna etme çabalarını anlatır.
Arkadaşım filmdekinin aksine uyumlu bir ekip olduklarını, kararda hemfikir olduklarını söyledi. Tesadüf bu ya geçtiğimiz yaz da farklı şehirde yaşayan kızı aynı vatandaşlık görevini ifa etmişti. Bazılarına bir ömür boyu denk gelmez bazen de havuzdan aynı kişi birkaç kez çıkabilirmiş.
KALDIRILMA TEHLİKESİ
Bugünlerde İngiltere’nin 800 yıldır süregelen ve hukuk geleneğinin temel taşlarından biri olan jüri sistemi, hükümetin gündemindeki reformlarıyla birlikte kaldırılma olasılığıyla karşı karşıya. Adalet sürecine halkın doğrudan katılımını sağlayarak kararların meşruiyetini amaçlayan uygulamanın beraberinde getirdiği bazı sorunlar nedeniyle kısmen kaldırılmasının planlandığı açıklandı.
Anglosakson hukuk sisteminin bir parçası olan jüri, genellikle bir yargıç eşliğinde ceza ve bazı hukuk davalarında görev yapan 12 kişilik bir yurttaş heyetidir. Jürinin temel rolü, davada sunulan kanıtların doğruluğu ve olayların tespiti sonucunda sanığın “suçlu” olup olmadığına ilişkin, oybirliğiyle (veya belirli çoğunlukla) nihai kararı vermektir. Hukuki konular ve cezai hüküm yargıç tarafından belirlenir. Jürinin baktığı davalar dolandırıcılıktan cinayete teşebbüsüne, cinsel içerikli suçlara kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
Jüri sisteminin, maliyet, zaman kaybı ve karmaşık davalardaki zorluklar gerekçeleriyle kapsamının daraltılmasının gündeme geldiği ifade ediliyor. Zira bu sistem süreçlerin yavaş ilerlemesine ve davalarda ciddi bir birikime sebep olmuş. Süreç uzayınca kaybolan kanıtlar, tanıklar, olayların unutulma ihtimali dava sonucunu etkileyebileceği iddiası var.
Özellikle karmaşık dolandırıcılık veya teknik uzmanlık gerektiren davalarda, jüri üyelerinin konuyu anlamasının uzun sürebildiği, jüri üyelerinin kişisel önyargıları veya dış etkilerin kararlarını etkileme riski, sistemin tarafsızlığına gölge düşürebildiği iddia edilerek bu durumların yargılama süreçlerini yıllarca uzatıp devlet ve taraflar için büyük bir maliyet oluşturduğu ifade edilmekte.
Hükümet, jürili yargılamaları kısıtlamayı, böylece mahkeme süreçlerini daha hızlı, daha ucuz ve daha uzmanlaşmış hale getirmeyi hedeflese de tasarı, hukuk camiası ve kamuoyunda tartışmalara yol açtı.
İngiltere’deki barolar, jürinin adil yargılanma hakkının ve halkın adalete güveninin temelini oluşturduğu gerekçesiyle bu plana büyük ölçüde karşı çıkmakta.
Jüri sistemin geleceğine ne yazık ki jüri karar veremeyecek ancak tartışmaların sonucunu zaman gösterecek!
