İşsizlik, iş cinayetleri, eşitsizlik... CHP'li Sezgin Tanrıkulu '19 Mayıs Gençlik Raporu'nu açıkladı

CHP Diyarbakır Milletvekili ve TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi Sezgin Tanrıkulu, “19 Mayıs Gençlik Raporu”nu açıkladı. Tanrıkulu, raporunda “İş aramaktan bile vazgeçen, bulsa bile iş cinayetlerinde yaşamını yitiren, ülkesinde gelecek görmeyen gençlerin bayramı. 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nı kutlamıyoruz, kutlamaya çalışıyoruz” dedi.

Yaş gruplarına göre 2023 yılında iş cinayetleri verilerinin yer aldığı raporda, şu tespitlere yer verildi:

“Yaş gruplarına göre 2023 yılında iş cinayetleri: 14 yaş ve altı 22 çocuk işçi, 15-17 yaş arası 32 çocuk/genç işçi, 18-29 yaş arası 396 işçi, iş cinayetlerinde yaşamını yitiren 1.932 işçiden 450’i çocuk ve genç. 2013-2024 (ilk 4 ay) verilerine göre de 99’u kadın 689 çocuk ve genç işçi yaşamını yitirdi. Çocuk ve genç işçilerin 238’i 14 yaş ve altında, 451’i 15-17 yaş aralığında.

Nasıl mı? TÜİK verilerine göre, 2023 yılı sonu itibariyle Türkiye'de 15-24 yaş arasındaki nüfus 11 milyon 796 bin. Gençlerin 2 milyon 525 bini ise (yani yüzde 21.4’ü) ne eğitimde ne de iş piyasasında yer alıyor. Bu gençlerin 99 bini okuma yazma bilmiyor. 990 bini lise altı bir okuldan, 628 bini liseden mezun. Mesleki veya teknik lise diplomalı 457 bin genç ve yükseköğretim mezunu 352 bin genç de ne eğitimde ne de istihdamda...Ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin 1 milyon 631 bini kadınlardan oluşuyor.

(2022 yılında AB ortalamasında ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı yüzde 9,6. Türkiye listedeki 34 ülke içinde zirvede yer alıyor. Bu oranın en yüksek olduğu AB ülkesi yüzde 17,5 ile Romanya. En düşük ise yüzde 2,8 ile Hollanda.)

"İŞ GÜCÜNE DAHİL OLMAYAN 6 MİLYON 410 BİN GENÇ VAR"

2023 sonu verilerine göre, Türkiye'de 11 milyon 796 bin gençten 5 milyon 387'si iş gücü piyasasında, bunların 4 milyon 539 bini çalışırken 884 bini işsiz. İş gücüne dahil olmayan 6 milyon 410 bin genç var. Gençler arasında işsizlik oranı yüzde 15.7 seviyesinde. Bu yaş grubunda işsizlik oranı; erkeklerde yüzde 12.5 kadınlarda ise yüzde 21.7... Hem okula gitmeyip hem de istihdam piyasasında olmayan 2 milyon 525 bin genç ile 848 bin işsiz genç sayısı toplandığında 2023 yılı sonu itibariyle 3 milyon 373 bin gencin çalışmadığı görülüyor. Bu Türkiye'de neredeyse her 3 gençten birinin boşta olduğu anlamına geliyor.”

"HER ÜÇ YETİŞKİNDEN BİRİ ORTAÖĞRETİM MEZUNU BİLE DEĞİL"

Türk Eğitim Derneği’nin Düşünce Kuruluşu TEDMEM’in 2023 Kasım’da yayınladığı “Bir Bakışta Eğitim 2023: Türkiye Üzerine Değerlendirme ve Öneriler” Raporu’na göre 25-34 yaş aralığındaki her üç yetişkinden biri ortaöğretim mezunu bile olmadığı kaydedilen raporda, şöyle dendi:

“Modern ekonomilerde iş gücüne katılım için en az ortaöğretim mezunu olmak neredeyse bir zorunluluk haline gelmiştir. Buna bağlı olarak da ortaöğretim mezunu dahi olmayan genç yetişkinlerin oranı neredeyse tüm ülkelerde her geçen yıl azalmaktadır. Ortaöğretim mezunu dahi olmayan genç kadınların oranındaki en büyük düşüş ise Türkiye’de gerçekleşmiştir; 2015 yılında yüzde 52,1 olan bu oran 2022 yılında yüzde 33,7’ye gerilemiştir. Ancak ülkemizde ortaöğretim mezunu dahi olmayan genç kadınların oranı hala oldukça yüksektir ve yüzde 12,0 olan OECD ülkeleri ortalamasının neredeyse üç katıdır.

Benzer şekilde, 2022 yılı verilerine göre ülkemizde ortaöğretim mezunu dahi olmayan genç erkeklerin oranı yüzde 32,3 olup, bu oran yüzde 15,6 olan OECD ülkeleri ortalamasının üzerindedir. Bazı ülkelerde genç yetişkin nüfusun yüzde 90’ından fazlası en az ortaöğretim mezunuyken, ülkemizde hala 25-34 yaş aralığındaki her üç yetişkinden biri ortaöğretim mezunu dahi değildir.

OECD ülkeleri ortalamasında ortaöğretim mezunu dahi olmayan yetişkinlerin oranı yüzde 19,8 iken Türkiye’nin yüzde 53,3 ile bu oranın en yüksek olduğu üçüncü ülke olduğu ifade edildi. Raporda, 18-24 yaş aralığındaki gençlerin yüzde 67,1'nin eğitimde olmadığı belirtildi:

* Türkiye dahil pek çok ülkede gençler 18 yaşında ortaöğretimi tamamlamış olmaktadır. Bu nedenle, özellikle 18-24 yaş arası genç nüfusa ilişkin istihdam ve eğitim verilerinin incelenmesi oldukça önemlidir. Türkiye’de 18-24 yaş arasında gençlerin yüzde 67.1’i eğitimde değildir.

* Bir önceki yıla kıyasla bu oran yaklaşık 7 puan artmıştır.

-Türkiye, Yeni Zelanda’dan sonra bu oranın en yüksek olduğu ikinci OECD ülkesidir. Türkiye’de 18-24 yaş aralığındaki eğitim dışındaki gençlerin yaklaşık yarısı (yüzde 67,1’in içindeki yüzde 33,6) istihdamdadır. OECD ülkeleri ortalaması için ise eğitimde olmayan gençlerin oranı yüzde 45,8’dir.

* Buna göre, Türkiye’de 18-24 yaş aralığındaki gençlerin yüzde 9,4’ü işsiz ve yüzde 24,1’i iş gücüne dahil olmayanlar (inaktif) olmak üzere toplam yüzde 33,5’i ne eğitimde ne istihdamdadır.

* Geçtiğimiz yıla kıyasla bu oran yaklaşık yüzde 1,3 puan artış göstermiştir. OECD ülkeleri ortalaması için ise bu oran yüzde 14,7’dir. Türkiye OECD ülkeleri arasında ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin oranının en yüksek olduğu OECD ülkesidir.

-Türkiye’de çağdaş, bilimsel eğitim verildiğini düşünen gençlerin oranı yüzde 12. Türkiye’nin büyük şehirlerinde eğitimi çağdaş ve bilimsel bulmayanların oranı yüzde 76’ya kadar çıkıyor.

"GENÇLERİN YÜZDE 56'SI İMKAN BULDUKLARI TAKDİRDE YURTDIŞINDA YAŞAMAK İSTİYORLAR"

-Türkiye’de yaşayan gençlerin yüzde 56’sı imkan buldukları takdirde yurtdışında yaşamak istiyorlar.

* TÜİK’in ‘İstatistiklerle Gençlik 2023’ raporuna göre; 10 gençten 4’ü, genç kadınların ise yarısı kadınların erkeklerle eşit imkanlara sahip olmadığını düşünüyor.

Gençler, cinsiyetlerini ve maddi durumlarını kimliklerinin kaynağı olarak görüyor. Gençlerin yüzde 20’si cinsiyetini, yüzde 22’si de maddi durumunu kimliği olarak tanımlıyor.

Ülkemizde gençlerin durumuna “Genç İşsizler Platformu”nun (gencissizler.org) düzenli yayınladığı 'Genç İşsizlik Bülteni'nden (Kasım 2023) bakılırsa yine karamsar bir tablo ile karşılaşıyoruz:

-TÜİK tarafından açıklanan yüzde 17,1 oranındaki dar tanımlı işsizliğin çok üzerinde, yüzde 27,6 oranıyla geniş tanımlı genç işsizlik bulunmaktadır.

-Eğitim düzeyinin artması, iş bulmanın zorlaşması ve ortalama ömrün uzamasıyla birlikte 35 yaşa kadar genç işsizlik takip edilmektedir.

-15-34 yaş arasında TÜİK tarafından açıklanan dar tanımlı genç işsiz sayısı 2 milyon 34 bin iken; aynı yaş grubunda geniş tanımlı genç işsiz sayısı 3 milyon 582 bine kadar çıkmaktadır.

-İktisadi buhran ve pandemi nedeniyle, genç istihdamda 2018 sonrasında büyük kayıp yaşanmış; 5 yıllık zorlu sürecin ardından bu kayıplar sigortasız ve düşük ücretli işlerle ancak telafi edilebilmiştir.

-İstihdamdaki toparlanma, çalışabilir genç nüfus artışına yetişememiş; eş zamanlı ev genci olarak nitelendirilebilecek grup da artmıştır.

-Buna ek olarak iş bulma ihtimali düşük olduğu için iş başvurusu yapmayan ama çalışmaya hazır olan ve iş arayan ama hemen başlayamayacak olan gençlerin toplam sayısı 781 bine ulaşmıştır.