Cevap ve düzeltme hakkı nasıl uygulanmalıdır?

Yargının görevi, yasaları sözüyle ve özüyle adil yargılama hakkı temelinde uygulamaktır. Her yargı kararının mutlaka yasal dayanakları olması gerekir. 

Ayrıca yasaları uygularken elbette adil yargılanma hakkı çerçevesinde uygulamak zorunludur. Cevap ve düzeltme hakkı yönünden adil yargılama esaslarına göre karar verilmesi için üç koşul yerine getirilmelidir:

1-) Tekzip talebine neden olarak gösterilen somut olayın veya olayların açık ve anlaşılır biçimde ortaya konulması gerekir. Tekzip kararına dayanak olacak olay bütün ayrıntısıyla ve hiçbir duraksamaya neden olmayacak şekilde açıklanmalıdır.

2-) Deliller hiçbir duraksamaya yer bırakmayacak şekilde tekzibe dayanak alan olayları ispat edebilmelidir.

3-) Delillerle tespit ve ispat edilen olayların; Basın Kanunu’nun 14. maddesi kapsamında olup olmadığı incelenmelidir. Ancak Basın Kanunu’nun 1 ve 3. madde 14. maddeleri Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesi, anayasanın 32. maddesi bir bütün olarak ele alınmalıdır. Daha çok süreli yayın yani gazete ve dergiler için verilen cevap ve düzeltme kararları çok ciddi yakınmalara neden olmaktadır. Basın Kanunu’nun 14. maddesi cevap ve düzeltme hakkının nasıl kullanılacağını açık bir şekilde düzenlemiştir. Basın Kanunu’nun 14. maddesinin 1. paragrafında, kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edici veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayın yapılması hali yazılıdır.

Zarar gören kişi yayın tarihinden itibaren 2 ay içerisinde tekzip yazısını sorumlu müdüre gönderir.

Kişilerin hukuken korunan haklarını zedeleyen yıpratıcı beyanlar olmamalıdır.

Sorumlu müdür yazıyı aldığı tarihten itibaren 3 gün içerisinde cevap ve düzeltme metnini yayımlamak zorundadır.

Basın Kanunu’nun 14. maddesinde yazılı olduğu gibi cevap ve düzeltme hakkının kullanılması için öncelikle ortada hukuka aykırı bir yayın olmalıdır.

Buradaki hukuka aykırılığın anlamı şeref ve haysiyeti ihlal etmek ve gerçeğe aykırı haber yapmaktır.

Adil yargılamaya aykırı

Ancak cevap ve düzeltme hakkı ile ilgili verilen kararlar büyük çoğunlukla adil yargılama hakkına aykırıdır. Çünkü sulh ceza mahkemesi yayın sahibine delil sunma ve kendini savunma hakkı vermemektedir. Bu haksız uygulama yasadaki düzenleme biçiminden kaynaklanmaktadır.

Gerçeğe aykırı olduğu iddia edilen haberin gerçeğe aykırılığı hangi somut delillerle kanıtlanmıştır? Yayın sahibinin bunları görme ve değerlendirme hakkı bulunmamaktadır. Yayın sahibinin tekzip konusu olan haberinin gerçeğe uygunluğunu ispat etmek için delil sunma ve savunma hakkı yoktur. Yani tekzip talebinin adil yargılama hakkına uygunluğu sağlanmadan basın özgürlüğünden ve bu özgürlüğün anayasal güvencesinden bahsedilemez. Sonuç olarak anayasanın 32. maddesinin uygulanması ile ilgili önemli bir basın özgürlüğü alanı kısıtlanmıştır.

Baskıya dönüştü

Basının tekzip kararları nedeni ile uğradığı çok büyük haksızlıklar vardır. Cevap ve düzeltme hakkı özellikle muhalif gazetelere baskı niteliğine dönüşmüştür. Gazetecinin elini kolunu bağlayan bir uygulama haline gelmiştir. Çünkü her tekzip kararı “Bu gazete yalan haber yapıyor, bu gazete kamu zararına yönelik haber yapıyor, bu gazete kişilik haklarına saldırıyor” anlamına gelmektedir. Her tekzip kararı ile gazetelerin itibarına kara lekeler sürülmektedir. Vatandaşın haber alma hakkının özünü zedeleyen bu uygulamaya kamuoyunun dikkatini çekiyoruz.

Hukuk Müşaviri
Av. Turan KARAKAŞ