Gazi'nin kadınlarla gayrı resmi toplantısı

Gazi, 14 Ocak 1923 günü, annesini kaybetmiş, Karşıyaka’nın kalbinde yatan annesini, 27 Ocak günü mezarında ziyaret etmiş. İki gün sonra da evlenmiştir. Yazdığım bu sürece ait makalelerimi sizlere anımsattıktan sonra, nikahtan dört gün sonra, yani 2 Şubat 1923 günü, ‘Türkiye İktisat Kongresi’nin yapılacağı binada gerçekleşen toplantıda; Gazi, önce eşi Latife Hanım’ı İzmirli kadınlara tanıtmış; ardından da kadın sorunları ve Lozan hakkında geniş bilgi vermiştir. Katılanların çoğunun kadın oluşu nedeniyle, bu toplantı ‘Kadınlar Kongresi’ olarak da adlandırılmıştır. Gazi, kendi nikahından sonra ‘Kadınlar Kongresi’nde, üç yıl sonra gerçekleşecek medeni kanununun yaklaştığına işaret etmiştir.

‘Anadolu Ajansı’, 03 Şubat 1923 tarihli haberinde toplantı için şunları yazmıştır:  “Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri dün saat iki buçukta iktisat kongresi için hazırlanmakta olan eski gümrük binasında halk ile sohbette bulunmuştur. Konferans salonunu dolduran kadın erkek dinleyicinin miktarı beş altı bini aşkındı.” Kadınlar Kongresi’nde Gazi, İzmirli kadınlara şöyle seslenmiştir:       

“Yaratıcı kudret insanları iki cins olarak yaratmıştır. Bunlar, birbirleri için gereklidir. ...Bir toplum, cinslerinden yalnız birinin çağdaş gerekleri kazanmasıyla yetinirse, o toplumun yarıdan fazlası güçsüzlük içinde kalır. Bir millet ilerlemek ve medenileşmek isterse, özellikle bu noktayı esas olarak kabul etmek zorundadır. Bizim sosyal toplumumuzun başarısızlığının sebebi, kadınlarımıza karşı gösterdiğimiz ilgisizlik ve kusurdan ortaya çıkmaktadır. İnsanlar dünyaya alınlarına yazıldığı kadar yaşamak için gelmişlerdir. Yaşamak demek faaliyet demektir. Bundan dolayı sosyal toplumumuzun, bir kısmı faaliyette bulunurken, diğer bir kısmı çalışmazsa o toplum felçlidir. Bir toplumun hayatta çalışması ve başarılı olması için, çalışmanın ve başarmanın bağlı olduğu bütün sebep ve şartları kabul etmesi gerekir. Dolayısıyla toplumumuz için bilim ve fen gerekiyorsa, bunları aynı derecede hem erkek hem de kadınlarımızın kazanmaları gereklidir. Bilinir ki, her alanda olduğu gibi toplum hayatında da görev bölümü vardır. Bu genel görev bölümü arasında kadınlar kendilerine ait olan görevleri yapacakları gibi, aynı zamanda toplum bireylerinin refahı, saadeti için kaçınılmaz olan genel çalışmaya katılacaktır.” Demek suretiyle kadının toplum içerisindeki yerini açıkça ortaya koymuştur.”    

Kız Lisesi Müdürü Melahat Hanım ve Kız Öğretmen Okulu öğretmeni Nuriye Hanım’ın da aralarında bulunduğu birçok kadın otuza yakın soru sormuşlardır. 

“Kadınlar Kongresi” sırasında çekilen tek fotoğrafta, Latife Hanım’ın not tuttuğu görülmektedir. Bu fotoğraf, İktisat Kongresi sırasında çekildiği sanılarak, çeşitli yayınlarda kullanılmıştır. 

Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı