İYA'dan 'Çernobil' soruları: 500 bin ton nükleer atık İzmir'e nasıl geldi?

"İzmir’in Çernobili” olarak bilinen Gaziemir Emrez Mahallesi’ndeki 70 dönümlük kurşun ve döküm fabrikasındaki araziye gömülü bulunan nükleer atıklar, 15 yıldır temizlenmeyi bekliyor.

Sorunun çözülmesi için Gaziemir Belediye Başkanı Halil Arda, geçtiğimiz günlerde Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) Başkanı Abdülkadir Balıkçı’ya dilekçe yöneltmişti. Dilekçeye yanıt veren TENMAK Başkanı, 2008 yılında bu yana konu hakkında ‘hiçbir şey yapılmadığı’ ifade ederken, sorunun Aslan Avcı şirketi tarafından çözülmesi gerektiğini açıkladı. 

TENMAK Başkanı, Başkan Arda’ya verdiği yazılı yanıtta, “Atıklar sahipsiz değil, onlar Aslan Avcı Döküm Fabrikası'na aittir. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) geçmişte bölgeden 260 ton radyoaktif atığı aldı ve Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi’ne (ÇNAEM) nakledip, orada depoladı. Bertaraf konusunda tüm masraflar kirleten tarafından karşılanır. Aslan Avcı Fabrikası alanı temizlemekle yükümlüdür. Alandan çıkartacakları nükleer atıklar, geçmişte olduğu gibi ÇNAEM'e teslim edilmelidir" ifadelerine yer vermişti.

Gaziemir Belediye Başkanı Halil Arda ise verilen yanıta ilişkin şunları söylemişti: “Alanda bulunan ve toprağa bulaşmış 500 bin tondan fazla atık tespit edilmişken, siz sadece 260 tonunu almışsınız. Bölgede 40 bin kişi yaşıyor. Bir okul var bundan etkileniyorlar. Atıkların nasıl geldiği ile ilgili bir çalışma yok. Fabrika sahipleri atıkları bir hurdacıdan aldıklarını söylüyormuş. Bunu sorgulayan yok. Şirkete kesildiği söylenen cezanın tahsili gerçekleşmiş midir? Makbuzu nerededir? Burasını devlet temizlemeli.”

İYA: 500 BİN TON NÜKLEER ATIK GAZİEMİR’E NASIL GELDİ?”

Başkan Arda'nın açıklamasına destek veren İzmir Yaşam Alanları (İYA), 15 yıldır bölgedeki yaşamı tehdit eden büyük bir sorun olduğunu vurguladı. İYA'dan yapılan açıklamada, "Soruna çözüm üretmeyen, sırtını çeviren, tüm muhataplara çağrıda bulunuyoruz. Konuyu gündemden düşürmeyeceğiz" denildi.

Açıklamanın devamında İYA, TENMAK Başkanı Abdülkadir Balıkçı’ya 13 soru yöneltti: 

• Bu atıklar fabrikaya nasıl getirilmiştir? Yasalara aykırı olarak atık ithalatı mı yapılmıştır? Gemi sökümünden mi gelmiştir? Kaynak ülke neresidir? Dönemin TAEK ve diğer yetkilileri hakkında soruşturma açılmış mıdır?
• Bu atıkların Aslan Avcı Fabrikası'na giriş kayıtları nasıl yapılmıştır?
• 2007-2008 yılı çalışmalarında Aslan Avcı, atık fabrika sahasında yaşamı tehdit eden, orada olmaması gereken açıkta ya da gömülü ne kadar atık tespit edilmiştir?
• Avcılar Şirketi 2007 öncesi ve 2009 sonrasında Bakanlık ekipleri tarafından denetleniyor muydu?
• Bu atıklar İstanbul’da Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi’nde nasıl saklanıyor? Atıkların kalanı için saklama alanı var mı?
• Bu atıkları defalarca talep edilmesine rağmen 15 yıldır hiçbir şey yapmayan Aslan Avcı Döküm Şirketi'nin bertaraf etmesini nasıl sağlayacaksınız?
• Sadece gömülü olmayan atıkların temizlenmesi için 2012’de basına yansıdığı kadarıyla 7 milyon dolarlık bir bedel öngörülmüşken, 70 dönümlük bu alanın bütünüyle temizlenmesi için Avcılar Şirketi'nden talep edilmesi gereken bedel nedir?
• 15 yılı aşkın süredir atıklar konusunda hiçbir şey yapmayan, sadece 2010’da alanı terk edip, Torbalı’ya taşınan şirkete karşı nasıl bir müeyyide düşünülüyor?
• Bu atıkların bertaraf imkanları vardıysa, bugüne kadar neden beklendi?
• Neden çözüm adresi olarak Aslan Avcı Şirketi gösteriliyor? Bu alanın sizin denetiminizde temizlenip, artıkların bertaraf edilmesi ve bedelinin ilgili şirketten tahsili gerekmez mi?
• Muhatap şirkete kesildiği söylenen ceza miktarı bertaraf masrafını karşılıyor muydu? Tahsil edildi mi? Tahsil edildi ise bu bedelini bertaraf için harcanması gerekmez miydi?
• Sorunun oluştuğu Gaziemir ilçesi Emrez ve çevre mahalleler de halk sağlığı uzmanları tarafından inceleme ve araştırma yapıldı mı? Yapıldı ise sonuçları nedir? Yapılmadı ise neden yapılmamıştır?
• TAEK’in İzmir’de temsilciliğini üstlenmiş olan Ege Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü’nün bölgeye ilişkin en son çalışması ne zamandır ve raporun içeriği nedir?