Dut meyvesinin faydaları nelerdir? Dut zararlı mıdır? Dutun özellikleri nedir?

Dut, antosiyaninden zengin iyi bir antioksidan kaynağıdır. Antosiyanin anti-inflamatuar etkisi ile ağrıyı azaltıcı ve iyileştiricidir. İçeriğindeki resveratrol ile anti-aging kaynağıdır. Yapılan çalışmalar, resveratrolün kan basıncını düşürdüğünü ve kalp hastalığı riskini azaltabildiğini göstermektedir. Antioksidandan bu kadar zengin bir meyve aynı zamanda serbest radikallerle savaşan kansere ve yaşlanmaya karşı koruyucu etkiye de sahiptir. Dut meyvesi çok yüksek oranda C vitamini kaynağıdır. C vitamini bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek ve hasarlı dokuları onarmak için çok önemlidir. Özelikle kuru dut demir için günlük değerin yüzde 30’unu içerir ve bu sayede kansızlık yaşayanlar için harika bir kaynaktır. Demir içeriği sayesinde, vücudun oksijenden zengin kan hücrelerini taşımaya yardımcı olarak yorgunlukla da savaşmaktadır. Dut meyvesinin faydaları nelerdir? Dut zararlı mıdır? Dutun özellikleri nedir?

DUT BİTKİSİNİN TARİHÇESİ

Dut; Asya, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Afrika’da yaygın olarak bulunan iyi bilinen bir tıbbi bitki olarak kullanılmaktadır. Çin, Kore ve Japonya’da, dut ağaçları ipek böceklerini (Bombyxmori L.) beslemek için ekilmiştir. Kök kabuğu, yaprakları ve meyveleri de dahil olmak üzere, dut ağacının farklı kısımları geleneksel Çin’de çeşitli ilaç üretiminde kullanılmıştır. Dutlar, Asya, Afrika ve Amerika’nın sıcak, ılıman ve subtropikal bölgelerine ait özellik taşıyan, büyük yaprak döken ağaçlardır.

DUTUN BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ

Yüzlerce Morus türü vardır. Taksonomide, türler genellikle çiçek tomurcukları ve yaprakları rengiyle tanımlanmaktadır. Yani, bir dut bitkisi farklı renkli meyveler sergileyebilir; Aynı bitki üzerinde siyah, mor, kırmızı, beyaz vb. renkte taneler bulunabilmektedir.

Ekonomik önemi nedeniyle üç türde tanımlanmıştır;

* Beyaz dut (Morusalba), Doğu ve Orta Çin’e özgüdür.

* Kırmızı veya Amerikan dut (Morusrubra), Doğu Amerika’ya özgüdür.

* Karadut (Morusnigra), Batı Asya’ya özgüdür.

Her meyvenin uzunluğu 2-5 cm’dir. Çoğu türlerde, dutlar olgunlaşırken mor-kırmızı renge sahip olması ile birlikte, aynı dut üzerinde beyaz, kırmızı, mor veya çoklu alacalı renkler de olabilmektedir.

DUTUN FAYDALARI VE ZARARLARI

* Dut meyveleri, antioksidan, anti-enflamatuar ve kemoprotektif özellikleri olan kardiyovasküler hastalıklar ve kanser riskini azaltmayı amaçlayan faydalı etkilere sahip özellikle polifenollerin, antosiyaninlerin üstün bir kaynağıdır.

* Antiinflamatuar etkisi ile gribe, soğuk algınlığına karşı koruyucu etki göstermektedir. Kabızlık (konstipasyon) şikayetlerinde, anemiden korunma amaçlı, egzama problemlerinde, cilde pürüzsüz bir görünüm kazandırmak, saç dökülmelerini önlemek, potasyum ve magnezyum gibi mineraller ihtiva etmesi nedeni ile kalp sağlığını devam ettirebilmek maksatlı kullanımı önerilmektedir.

* Çözünür lif, kan şekerini kontrol etmeye ve zararlı kolesterol seviyelerini azaltmaya yardımcı olurken, çözünmeyen lif sağlıklı bir sindirim sistemi için gereklidir.

* Hem çözünür hem de çözünmez lif için ideal bir kaynak olan dut,  günlük lif ihtiyacının yüzde 20’sini karşılamaktadır. Yine içeriğindeki kalsiyum; kemik ve diş sağlığı için faydalıdır.

* Besin değeri açısından benzer olmakla birlikte içeriklerindeki etkin maddeler farklılık gösterebilmektedir. Özellikle beyaz dutun kanda yüksek mikrop oranının düşürülmesine yardımcı olduğu bilinmektedir.

Kırmızı dutun ise yorgunluğa iyi gelen özelliği öne çıkmaktadır.

* Dut meyvesinin glisemik indeksi yüksektir. Yani kan şekerini hızlı yükseltici etkisi vardır. Bu nedenle özellikle şeker hastalarının kontrollü tüketmesi gerekmektedir. Yanında kuruyemiş ya da süt ürünleri ile birlikte de tüketilmesi faydalıdır.

* Bütün bu yararlarının yanı sıra özellikle kuru dut, dut pekmezi gibi şeker içeriği yüksek türevlerinin şeker hastaları başta olmak üzere çeşitli şeker kısıtlamasına gidilen hastalarda tüketilmemesi önerilmektedir.

* Ayrıca aşırı miktarda tüketimi de alerji etkeni olabilmektedir.

* Dut, kan dolaşımının düzenlenmesine, bağışıklık sisteminin güçlenmesine, kalp hastalıklarının ve inflamasyonun (iltihaplanma) önlenmesine yardımcıdır. 

* Karaciğeri kuvvetlendirir.

* Bağırsak kurtlarını düşürmeye yardımcıdır.

* Dut kişinin kilo almasını sağlar ve iştah açar.

* Mide ve bağırsakların düzenli çalışmasına yardım eder.

* Barındırdığı vitamin ve minerallerin yanında mikrop öldürücü özelliğine sahiptir.

* Ağız, bademcik ve boğaz iltihabı, diş eti hastalıkları ve öksürüğe karşı faydalıdır.

Dut, dalından koparılıp iyice yıkandıktan sonra yenilebileceği gibi çeşitli amaçlarla da işlenebilen bir meyvedir. Özellikle tatlı ve ekşi tadı sayesinde şerbetler, reçeller, jöleler, meyveli tartların yapımı amacıyla pastacılıkta tercih edilebilmektedir. Ayrıca ülkemizde pekmez olarak da bolca tüketilmektedir.