Bayram tatili süresinde küresel ekonomiyi ilgilendiren önemli gelişmelerden birisi de dünyanın önde gelen merkez bankalarının başkan ve araştırmacılarının Amerika’nın Wyoming eyaletinde, Jackson Hole şehrinde bir araya gelmesi ve küresel ekonominin içinde bulunduğu durgunluktan çıkış çarelerini tartışmasıydı. Bundan tam bir sene önceki toplantının hemen hemen benzerinin tekrarlandığı Jackson Hole buluşmasının ana aktörü, kuşkusuz, dünyanın merkez bankası işlevini yürüten ABD Federal Rezerv Sistemi Başkanı Ben Bernanke idi.

Bundan bir sene önceki toplantıyı bu köşede tartışırken bir sözcük oyununa başvurmuş idim. Tekrarlamakta sakınca görmüyorum. Şöyle ki, “Hole” sözcüğünün İngilizceden Türkçemize tam çevirisi “delik” anlamını taşıyor. Dolayısıyla Jackson Hole şehrinin Türkçedeki tam çevirisi Jackson Deliği olarak yazılabilir. Bu mecaz, neoliberal öğretinin içinde bulunduğu aymazlığı ve küresel ekonominin sürüklenmiş olduğu büyük durgunluk karşısındaki çaresizliğini de bir çırpıda özetliyor.

***

Jackson Deliği toplantısı bir “merkez bankacılar” buluşması olmasına karşın, bu seneki toplantının gündemi parasal iktisat konularını kat kat aşmış durumda idi. Toplantı, küresel ekonominin yeniden durgunluğa sürüklendiği koşullarda gerçekleşmişti. Örneğin, toplantının yapıldığı günlerde ABD ekonomisinin yıllık büyüme hızının yüzde 2.3’ten yüzde 0.4’e gerilemiş olduğu haberleri gelmekte; Amerikan işgücü piyasalarında yeni istihdam artışının ise yüzde 0’a yakın olduğu duyurulmakta idi.

Dolayısıyla Jakcson Deliği toplantısının katılımcıları küresel durgunluk ve işsizlik karşısında istikrar araçlarının sadece parasal tedbirlerle değil, yapısal nitelikli bir dizi müdahale ile kurgulanabileceğinin bilincinde gözükmekte idiler. Ancak bu “yapısal müdahale araçlarının” neleri kapsayabileceği; ve daha da önemlisi, artık IMF dahil birçok uluslararası kurumda finansal sistemin sahte değerler dünyasına karşı yüksek sesle düşünülmekte olan tedbirlerin finansal spekülatörler tarafından nasıl karşılanacağı merak konusuydu. Nitekim, Ben Bernanke liderliğinde Amerikan Fed sistemi 2008/2009 durgunluğunu aşmak için kısa vadeli faiz oranlarını yüzde sıfır sınırına ulaştıran parasal genişlemeye imza atmış ve Amerikan para piyasalarına 1.5 trilyon dolara yakın likidite sunmuş idi. Geçen yılki toplantıda ise Ben Bernanke faizlere yönelik bir müdahale yerine, doğrudan doğruya bono piyasasına yönelmeyi tercih edeceğini açıklıyordu. Fed, bilançosunda 2.05 trilyon dolarlık bir fon ayırarak Amerikan hazine kâğıtlarına yeni bir kaynak oluşturacaktı.

İktisatçıların renkli sözcükler dünyasında birinci ve ikinci nicel yumuşama (quantitative easing) olarak anılan bu parasal genişleme politikasının, krizi sadece başka biçimlere büründürmekten öteye gitmeyerek, ertelemekten ibaret olduğu görülünce şimdi üçüncü nicel yumuşatma tedbirleri düşünülmeye başlandı ve Avrupa bölgesinin (çoğunlukla batık) hisse senedi ve diğer mali varlıklarını yeniden değerlendirmeye yönelik bir satın alım planı uygulanacağı öne sürüldü. Ancak artık bütün fişekleri tükenmiş olan Amerikan ve Avrupa merkez bankalarının bu yeni paket önerisi küresel finans titanlarını tatmin etmekten uzak kaldı.

***

Geçen seneki yazımızı şu sözlerle bitirmiş idik. Tekrarlamaktan başka bir çare göremiyorum:

“Küresel krizi sadece ‘piyasa oyuncularının’ aşırı hırs ve teknik hatalarına indirgeyerek, kapitalist sistemin içinde bulunduğu birikim krizinin nedenlerini görmezden gelen neoliberal öğreti açısından gelinen durum tam bir karmaşa ve bilimsel anlamda bir tıkanmayı ifade etmektedir. Kapitalizmin küresel parasını yönlendirme uğraşı içinde bulunan merkez bankalarının başkanlarının bir ‘delik’te toplanmasının tarihsel anlamı, kara mizah öğeleri taşıyan bir mecazın, kuşkusuz, çok ötesindedir.”