İran’ın “yasaklı sinemacısı” Cafer Panahi’nin son filmi “Ofsayt”ı görmemiştim.

Ahmedinejad rejiminin “6 ay hapis, 20 yıl film çekme yasağıyla” cezalandırdığı yönetmenle, farklı ülkeler farklı dayanışma örnekleri gösteriyor.

Dünya sinemasının çeşitli ödüllerle taçlandırdığı yönetmeni unutturmamak adına, filmlerini yeniden gösterime sokmak, bu dayanışma örneklerinin başında geliyor.

“Ofsayt”ı İtalya’da böyle “Panahi dayanışması için” yeniden gösterime sokan bir sinemada buldum. Bilet alıp hemen içeri girdim.

Berlin festivalinde “Gümüş Ayı” ödülünü kazanan film hafif belgesel kıvamında; 2005 Dünya Kupası elemelerinde İran’ın Bahreyn’e karşı oynadığı “kader maçını” konu ediyor…

İran’a “ilk kez” dünya kupası yolu açan maçı, bir ulusal bayram havası içinde 100 bin futbol meraklısı “Tahran Stadyumu’ndan” izliyor…

Kadınlar da erkekler kadar; orada, stadyumda olmak istiyor.

Ama İran’ın ortaçağ yasaları buna izin vermiyor.

İran’da kadınların, erkeklerin bulunduğu bir stadyumda “maç” izlemesi yasak!

Kuşaksal değişim

Ancak genç kuşak İranlılar, geçmişin kadınları gibi “koyun” değil…

Bu saçma yasağa boyun eğmiyorlar…

“Maçı” doğrudan yerinden izlemeyi amaçlayan ve yaşları yirmiyi geçmeyen bir grup genç kadın, iri gölgelikli basketbol şapkalarını kafalarına geçiriyor; vücutlarını bol gömlek, bol pantolonlarla gizliyor. Suratlarını İran bayrağı renklerine boyuyorlar. Ve ellerine birer İran bayrağı alarak, “oğlan” kılığında stadyum kapısından içeri girmeye çalışıyorlar!

Gerçek olaylara dayanan bu trajikomik serüvenin sonunda kadınların bazıları, girip maçı seyretmeyi başarıyor. Yakayı ele verenler ise güvenlik güçlerince stadyumun üst tarafında demir parmaklıklarla çevrili farklı bir bölgede, “iffet polisine” teslim edilmek üzere alıkonuluyorlar.

Panahi’nin “Ofsayt”ı, işte bu “ofsaytta” kalan kadınlar üzerine.

“Ofsayt”taki kadınlar hayatın dışındalar.

“Ofsayt”ta kalan kadınların öyküsü, aynı zamanda “ofsayt”a düşen “rejimin” de öyküsü olmuş oluyor.

Kadınlar burunları dibinde oynanan maçın tezahüratlarını, bulundukları yerden duyabiliyor.

Ama stadyum duvarının beri yanında olduklarından maçı göremiyorlar.

“Madem tutuklanacağız, bırakın bari maçı seyredelim.. bizi sonra tutuklayın!” diye yalvarıyor kimileri…

Ancak kadınları alıkoyan genç askerler, “üstlerinden” korktukları için buna izin veremiyor.

Gerçekte o genç askerler de aynı düzenin kurbanı…

“Kurbanlarıyla” aynı kuşaktan olduklarından, onlar da bu çağdışı yasakları anlamıyor…

Filmin en vurucu yanını zaten “rejimin bir numaralı kurbanı olan kadınlarla”, aynı kuşağın mensubu olan askerler arasında geçen konuşmalar oluşturuyor:

“Japon kadınlar; İran-Japonya maçını burada, bu stadyumda izleyebiliyor da, ben bu maçı niye izleyemiyorum? Benim suçum Japonya yerine İran’da doğmuş olmak mı?” diyen bir “futbol sevdalısı kadına” genç İranlı asker; “Japon kadınlar Farsça bilmiyor. Stattaki küfürleri anlamıyor” diye baştan savma bir yanıtla karşılık vermeye çalışsa da, verdiği yanıttan kendisi de tatmin olmuyor.

Tutsaklar başkaldırıyor!

Filmi İran’ın “Yeşil İsyan”ı ve “Arap Baharı” gelişmelerinden sonra izlemek, insana zihin açıcı bir perspektif sunuyor.

2000 yılında Venedik Film Festivali’nde “Altın Aslan” ödülünü alan Panahi’nin “Daire” filmini de görmüştüm….

Yönetmen, “Daire”de de gene “kadın” sorununa el atıyordu.

İran’ı kadınlı erkekli dev bir hapishaneye dönüştüren rejimin gücünü, kadına yönelik baskıdan aldığını anlatıyordu.

2000 in “Daire”si ile, 2006’da çevrilen “Ofsayt” arasında ne var ki çok fark var.

“Daire”de kadınlar, “baskıya” boyun eğiyordu.

“Ofsayt”ta.. başkaldırıyorlar!

Hatta yalnız kadınlar değil, kadınları “tutuklamak zorunda” kalan “güvenlik güçleri” de yanıtı olmayan bu yasaklar karşısında artık afallıyor.

Adına ister “küreselleşme”, ister “dünyayla buluşma”.. deyin.

Genç İranlı, kendisini bundan böyle yalnız ülkesinin kurallarıyla değil, artık dünyayla ölçüyor.

Ve “Benim stadyumuma Japon kadın giriyor da neden ben giremeyeyim” sorusunun yanıtını bulamıyor.

Panahi bu filmi; böyle benzer talepler ve soruların arkasına düşen gençlerin fitillediği “Yeşil İsyan”dan üç yıl önce çekmiş…

“Ofsayt”ı izlerken Ortadoğu’yu tutsak alan “isyan dalgasının” gerçekte ne kadar basit “özgürlük talepleriyle” ilintili olduğunu anlıyorsunuz.

Sofistike siyasi talepler yok bu dalganın arkasında…

Ama otoriteyi sorgulayan -maç seyretmek gibi!- somut istekler var. Bu bir toplumsal değişim işareti.

Bu değişimi salt baskıyla durdurabilmek artık zor.