“Van’ın ruhu öldü” diyor kentin muhtarları: “Göçle kentin ruhu gitti. Çoğu giden gelmeyecek. İnsanları burada barındırabilseydik, yaralar çok daha hızlı sarılırdı.”

Kendimi “fahri bir Vanlı” gibi hissetim ve yüreğim cız etti.

Çünkü bu bayramda ilk defa gördüğüm Van’dan her anlamda çok etkilendim.

Ne zaman şimdi bir “Van hayalet şehir” manşeti okusam, yüreğime hüzün çöküyor.

Van’ı yazık ki bu son deprem trajedisiyle tanıdım…

90’lı yıllarda Van 100. Yıl Üniversitesi Rektörü, o dönemde üzerinde çok yazdığım bir “Temiz Eller” konferansı için ısrarla beni davet etmişti. Ama her seferinde bir engel çıktığından buralara geçmişte yolum düşmedi. Kısmet bu vesileyleymiş!

Ama bu üzücü, ağır şartlarda bile kentin “aura”sından kendimi alamadım.

Ben gittiğimde Van yeni yeni kendine geliyordu…

Henüz ikinci deprem olmamıştı.

Gene de çok sayıda Vanlı uzaklarda yakınlarının yanına gitmiş, kentten uzaklaşmıştı. Akşam hava karardığında sayılı evde elektrik ışığı görülüyor, merkezdeki dükkânlar -buna karşın!- yavaş yavaş müşterilerine kapılarını açmaya çalışıyor; yaşamın içinde bir normalleşme çabası hissediliyordu…

Şimdi haberlerde ne zaman Van’a rastlasam, gözümün önüne kente çöken bu yoğun hüzün tablosu geliyor. Ve bir yandan da Van’ın yeni tanıdığım vahşi güzelliğini düşünüyorum.

Van öyle bir yer ki, buraya indiğinizde bu kadim topraklardan tarih boyunca gelip geçen bir büyük kültürler sınırına vardığınızı hemen hissediyorsunuz: Urartular, Medler, Persler, Romalılar, Ermeniler, Bizanslılar, Selçuklular... saymakla bitmeyen bir medeniyetler listesi.

Bu büyük uygarlıklar kavşağına üstelik; aynı ölçüde zengin, sıradışı bir coğrafya eşlik ediyor.

“Deniz” büyüklüğündeki olağanüstü göl etrafında, yamaçlarından karın eksik olmadığı 3000-4000 metre yüksekliğinde heybetli dağlar yükseliyor.

Gözünüzün önünde eski volkanlar, lav platoları, ovalar uzanıyor…

Bir ‘büyülü su’

Yaşar Kemal’in “büyülü su” diye tarif ettiği Van Gölü üzerindeki ışık anbean -petrol yeşili, gümüş, mavi, eflatun!- değişiyor.

Güneş karlı yamaçlara gün batarken vurduğunda; dağların tepesi, inci pembesi bir görünüm alıyor. Zirvelere pamuk bulutlar oturuyor. Gün ufukta alçalırken daha sonra, bir yandan da tepsi büyüklüğünde bir ay yükseliyor…

Sabah pencereden göle baktığınızda keza, yalnız rüzgârın, dalgaların ve kuşların sesini duyuyorsunuz. Kıyıda… uzaktan beyaz lahit taşlarını andıran çirkin kooperatifler, gökdelenler, çirkin yapılaşmalar; billboardlar, reklamlar, neonlar -henüz!- görünmüyor.

Çocukluğumuzdaki gibi burada yalnız “doğanın büyüklüğü” ve iklimin değişen “ruh hallerini” yaşıyor, hissediyorsunuz.

Van’dan Erciş’e gidene kadar meteorolojideki her durumdan geçiyoruz: Güneş, yağmur, sulu kar, kar...

Işığın renkleri gibi tıpkı ısı da süratle burada değişebiliyor.

Sert esen rüzgâr, birden kesiliyor. Sakin görünen göl coşuyor.

Uzaklarda yalnız dalgalar üzerinde elle çizilmiş gibi duran bir tekne görünüyor...

Van’a hep birlikte sahip çıkalım

Vanlılara her fırsatta soruyorum: “Mardin, Güneydoğu’da -misal!- turizmde büyük atak yaptı. Siz de burada Doğu turizminin merkezi olabilirsiniz. Van niye turizme dört elle sarılmıyor?”

“Van” diyorlar yanıt olarak, “kaçakçılıkla geçinen bir kenttir. Kolayına kimse burada turizm yatırımına yanaşmaz. İran’la son dönemde yeni bir kapı açıldı. Hafta sonları Van’a ağırlıklı olarak İranlı turistler geliyor. Otellerde, dükkânlarda… Farsça tabelalar, fiyatlar, mönüler oluştu. Baskıcı İran yaşamından kaçıp biraz burada nefes almak isteyen İranlılar, şu son depremlere dek Van ticaretini bayağı canlandırmıştı…”

Turizmde Van’ın bakirliği, işsizlik belasıyla boğuşan kent ahalisi için fena bir talihsizlik ama ziyaretçiler için aslında bir yandan fırsat.

Buraya yapılan bir gezi, zaman ve mekân içinde çıkılan bir yolculuk gibi çünkü…

Van’ın ruhunun ölmesine izin vermemeliyiz.

Van hayalet kent olmamalı.

Bu kâbus aşıldıktan sonra, Van’dan ayrılanların kente ilk fırsatta geri dönmesi için şehir; yalnız binaların yeniden yapımıyla değil, yeni bir gelişme stratejisi ile ele alınmalı…

Turizm, bu bağlamda altın yumurtlayan tavuk olabilir.

Böyle bir doğa-tarih buluşması nerede var?

İnsan Van Gölü’ne baktığında; Afrika’nın el değmemiş Ngorongoro kraterine bakmış gibi oluyor.

Gezginler dünyada böyle bu türden büyük seyahatleri yapabilmek için icabında kilometrelerce yol katediyorlar…

Van’ın değerini bilelim. Hep birlikte bu eşsiz kente sahip çıkalım.

\n\n