YAZAR: Doç. Dr. Mur at BATI
OMÜ A.F. Başgil Hukuk Fakültesi
Mali Hukuk ABD Başkanı

ÖTV ve KDV mükellefleri, ödedikleri verginin farkındalar elbette ancak ne kadar ödediklerini çoğu kişi bilmez.

Hazine ve Maliye Bakanlığı 16 Eylül 2019 tarihinde 2019 Ocak-Ağustos dönemi Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleştirme Raporunu yayımladı. Bu raporda bütçemiz ne kadar fazla verdi, neler harcandı gibi bir hayli veri var. Mevzuyla ilgili olmayan bir vatandaşın bunu okuyup anlaması cidden çok zor. Ama size ilginç bir konudan söz etmek istiyorum. ÖTV. Bu veriler arasında özellikle vergi gelirlerinden “Özel Tüketim Vergisi”nin önlemez yükselişine tanık olmaktayız. 

Bu rapora göre, Ocak-Ağustos 2019 dönemine kadar tahsil edilmesi gereken bütçe geliri 880 milyar 359 milyon TL’dir. Ancak tahsil edilen bütçe geliri 590 milyar 706 milyon TL’dir. Yani açık 289 milyar 653 milyon TL’dir. Hedeflenen ve gerçekleşen bütçe gelirinin gerçekleşme oranı yüzde 67,1’dir. Hedeflenen bütçe gelirinin yüzde 32.9’luk oranı maalesef gerçekleşmemiştir. İlk sekiz ayda 1/3 fire verdik anlayacağınız.

Rapora göre vergi gelirlerinin durumu
2019 Ağustos ayına kadar olan Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleştirme Raporu’na göre, toplam hedeflenen vergi gelirleri 756 milyar 495 milyon TL hedeflenirken tahsil edilen vergi gelirleri ise 432 milyar 685 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Aşağıdaki tabloya baktığımızda en çok tahsil edilmiş vergi yüzde 24.1’lik oran ile gelir vergisi. İkinci sırada ise yüzde 21’lik bir oranla Özel Tüketim Vergisi bulunmaktadır. Kurumlar Vergisi’nin payı ise şaka gibi yalnızca yüzde12.6’dır. Yorumu size bırakıyorum.

ÖTV’nin önlemez yükselişi
Özel Tüketim Vergisi 1 Ağustos 2002 tarihinde yürürlüğe giren ve benzin, alkollü ve alkolsüz içecekler, otomobil, sigara, tütün mamulleri, beyaz eşya, parfüm, havyar ve cep telefonu gibi ürünlerden alınan bir vergi türüdür. Hizmetlerden ÖTV alınmamakta sadece kapsamına giren 250 adet civarında mallar üzerinden alınan bir vergidir. ÖTV’nin en önemli özelliklerinden biri de Katma Değer Vergisi’nin matrahını oluşturmasıdır. Yani malın fiyatına ÖTV’yi de ekleyip toplam bedel üzerinden KDV hesaplanmaktadır. Literatürde mali illüzyon olarak adlandırılan bu durum, ülkemizde ustaca kullanılmaktadır. Yani kişi ödediği verginin miktarı hakkında pek fikir sahibi değil.

Alkol ve sigaranın ÖTV’si
Toplam ÖTV gelirlerinin tahsilat analizinde ilginç bir tablo ortaya çıkmaktadır. Ağustos 2019 verilerine göre ÖTV’den elde edilen ocak-ağustos tahsilat tutarı 90 milyar 878 milyon TL’dir. Bunun 39 milyar 42 milyon TL’si (yüzde 42.97) Petrol ve doğalgazdan, 42 milyar 210 milyon TL’si (yüzde 46.44) ise alkol ve tütün mamullerinden elde edilmiş. Yukarıdaki genel tabloya baktığınızda ise toplam vergi gelirleri Ocak Ağustos dönemi için 432 milyar 685 milyon TL’dir. Toplam ÖTV’nin payı yüzde 21’dir. Ancak ilginç olan zamanında Bülent Arınç’ın bunlar zararlı diye vergi konuluyor demişti. Ama bunun böyle olduğuna pek inanasım gelmiyor. Tabloya baktığımızda sadece alkol ve tütün mamullerinden alınan ÖTV toplamı 42 milyar 210 milyon TL’dir. Bu oran toplam vergi gelirlerinin yüzde10’una isabet etmektedir. Bu durum ne vergi adaleti ne de başka bir şeyle açıklanabilir.
Bu durum aslında Anayasal da bir sorundur. Anayasanın 2’nci maddesi uyarınca vergi yükü vatandaşlar arasında adil ve dengeli dağıtılmalıdır. Tabloları incelediğimizde pek bir dengeli dağıtım göremediğimiz de aşikârdır. Anayasamızın “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” kenar başlıklı 13’üncü maddesi ölçülülükten söz eder. Ölçülülük, vergi oranları, faiz ya da zamda aşırılığa kaçılmamasını ifade eder. Yalnızca bu yazıda yer alan tablodaki verileri dikkate alıp düşünmemiz, sanırım ölçülülük ilkesinin ne denli dikkate alındığını anlamamıza yetecektir.
ÖTV ve KDV mükellefleri, bu malları tüketirken ödedikleri verginin farkındalar elbette ancak ne kadar ödediklerini çoğu kişi bilmez. Bu yüzden her yıl yayımlanan gelir ve kurumlar vergisi şampiyonları yerine ÖTV mükelleflerini şampiyon belirlemek lazımdır. İşin latife kısmı tabii bu. Zira ÖTV mükelleflerinin ödedikleri vergilerin toplamı kurumlar vergisi mükelleflerinin ödedikleri tutarı neredeyse ikiye katlıyor. Bu hiç de adilane değildir. Tez elden düzelmesi dileğiyle.