Nükleer ‘ısınıyor’: Çin’in 6 trilyon dolarlık dış ticaretinde Türkiye’nin payı çok düşük

Tarihi şehir ve başkent Pekin’de başlayan Çin ziyaretimizi yeşil şehir Shenzhen’de noktalıyoruz. Gördüklerimiz ve üç gündür anlattıklarımız elbette dünyanın ikinci büyük süper gücündeki dönüşümünün sadece ipuçlarını içeriyor. Dünya lideri olmaya hazırlanan Çin’in ekonomik büyüklüğünü bir daha hatırlatmakta fayda var. 1.4 milyar nüfuslu Çin Halk Cumhuriyeti, 19 trilyon dolar gayrisafi milli hasılaya sahip. 

2022 yılı rakamlarına göre 3.6 trilyon dolar ihracat, 2.7 trilyon dolarlık da ithalat gerçekleştiren Çin, 140’tan fazla ülke ve bölgenin ana ticaret ortağı. Peki bu dünya devi ile Türkiye arasındaki ilişkiler nasıl ilerliyor? Bu konuda olumlu bir yanıt vermek zor. İki ülke arasında ilişkiler hâlâ emekleme aşamasında. 

Çin, Türkiye’nin ithalatında üçüncü sırada yer alıyor. 2022 yılında dış ticaret hacmi 38.55 milyar dolar olmuş. 7 aylık ticaret ise yüzde 14.4 artarak 26.55 milyar dolar. Türkiye’nin Çin’e dışsatımı ise sadece 3.2 milyar dolar. 

İĞNEADA'YA NÜKLEER

 Çin’in Türkiye’deki yatırımları da Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Demiryolu, Kumport Limanı, Tuz Gölü Yeraltı Doğalgaz Deposu, Hunutlu Termik Santralı, Huawei, Xiaomi ve HT Solar gibi Çinli yüksek teknoloji şirketlerinin Türkiye yatırımlarından ve ICBC, Bank of China gibi bankaların Türkiye faaliyetlerinden ibaret. 

Son yıllarda siyasi gelişmeler nedeniyle yatırımların hız kestiği iki ülke ilişkilerinde yeniden bir hareketlenme gözleniyor. Örneğin üçüncü nükleer santralın inşası konusunda Çin’le ön anlaşmaların yapıldığı belirtiliyor. Ancak santral için seçilen İğneada’da Longoz Ormanları’nın ortasına nükleer santral yapılmasına kamuoyunun karşı çıkacağını da söylemeden geçemeyeceğim. 

Haziran ayında Çin Halk Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu görevine başlayan Wei Xiaodong, Türkiye ile ilişkilerin geliştirilmesi için önemli adımlar atıyor. Çin’i doğru anlayıp, yansıtabilmemiz talebiyle ziyaretimizi de organize eden Xiaodong, geldiğinden beri iş çevreleri ile görüşüyor, iletişim kanallarını açıyor. Xiaodong’la hem Çin’i hem de Türkiye ile olan ilişkileri konuştuk. 

Xiadong, Çin’in geçen 10 yılda dünya ekonomisinin büyümesine yaptığı katkının G7’nin toplamından daha fazla olduğunu söylüyor. Çin tarzı modernleşmeyi hızlı dönüşümün temeli olarak vurgulayan Xiaodong, hedefin bütün insanlığın ortak refahı paylaştığı bir modernizasyon olduğunu ekliyor. 

KUŞAK-YOL 10 YAŞINDA 

Xiandong ile Türkiye - Çin ilişkilerinde önemli bir yere sahip olan tarihi İpekyolu’nu canlandırmak üzere Çin’in 10 yıl önce başlattığı KuşakYol Projesi’ni de konuşuyoruz. Şunları söylüyor: 

“Kuşak Yol İnisiyatifi çerçevesinde 3 binden fazla işbirliği projesi hayata geçerek, 1 trilyon dolarlık yatırım ve güzergâhtaki ülkelere 420 binden fazla istihdam sağlandı. Türkiye bu inisiyatife en erken dönemde destek veren ülkelerden biri oldu. Ayrıca Türkiye’den geçen Orta Koridor’la uyumlaştırma çalışmaları da başladı.” Xiaodong iki ülke arasında yatırımların artması ve ilişkilerin güçlenmesi için önemli bir adım atıldığını söylüyor. 

Türkiye ile Çin arasındaki ilişkileri geliştirecek Kuşak Yol İnisiyatifi’nin karşısına ABD son günlerde “Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru”nu çıkardı. 

Hindistan, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Fransa, Almanya, İtalya, AB ve ABD’nin imza koyduğu bu koridorun geleceği de önümüzdeki yıllarda iki ülke arasındaki ilişkilerin yönünü belirleyecek.

VİZE SORUNUNA 10 ÇÖZÜM

Zaman zaman Türkiye ile Çin arasında vize konusunda sıkıntılar yaşanıyor. Çin’e iş yapmak için gitmek isteyenlerin bile uzun zaman vize alamadığı bilinen bir gerçek. Başkonsolos bu sorunun Türkiye’nin vatandaş olan mültecilerin listesini paylaşması ile çözülebileceğini söylüyor. Ancak bu süre içinde vize almayı kolaylaştıracak 10 adım da atıldı. Bazıları şöyle: “Önemli politik ve ticari etkinliklere katılacaklar için vize alımı daha da kolaylaştırılacak. Çin’e gitmek için acil durumu olan kişiler, gerekli belgeleri sunduktan sonra, normal vize süresinden daha erken vize alabilecekler. Çin’e davet mektubuyla gidecek kişiler, Ankara’daki Çin Büyükelçiliği’ne gitmeye gerek kalmadan, Çin İstanbul Başkonsolosluğu’ndan işlemlerini halledebilecekler.”

1 MİLYON TURİST HEDEFİ YENİDEN GÜNDEMDE

Türkiye ile Çin arasında turizm konusunda da istenen gelişme sağlanamadı. Varyag gemisinin Türkiye’den geçmesi karşılığında 1 milyon turist hedeflendi ancak gerçekleşmedi. Ulaşılan en yüksek rakam 2019 yılında 426 bin oldu. Pandemi sonrasındaki normalleşme döneminde Çin’den Türkiye’ye bireysel seyahatler yapılabiliyordu. Ancak Çin hükümetinin Türkiye’yi 2023 Ağustos ayı itibarıyla grup seyahatleri yapılabilen ülkeler listesine almasını takiben iki ülke arasındaki turizm trafiği yeniden artmaya başladı. Turizmciler 2023 yılını 230 bin Çinli turist ile kapatmayı hedefliyor. Nihai hedef ise Türkiye’de 1 milyon Çinli turisti ağırlamak. Özellikle Kapadokya bölgesindeki turizmcilerin gözü Çin’de.

***

BİTTİ