Yapay zekânın eğitilmesinde kişisel veriler kullanılıyor: Dünyada 2016’dan beri 148 düzenleme yapıldı

TBMM’ye 24 Haziran tarihinde ‘Yapay Zeka Kanun Teklifi’ sunuldu. Amacı “Yapay zekâ teknolojilerinin güvenli, etik ve adil bir şekilde kullanılmasının sağlanması, kişisel verilerin korunmasının temin edilmesi, gizlilik haklarının ihlal edilmesinin önlenmesi ile yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik düzenleyici bir çerçevenin oluşturulması” olarak tanımlanan kanun teklifi Türkiye’de yapay zekâ alanıyla ilgili ilk kanun teklifi olma özelliğini taşıyor. 

Dünya genelinde ise yapay zekâyla ilgili birçok düzenleme bulunuyor. Stanford İnsan Merkezli Yapay Zekâ Enstitüsü’nün yayımladığı rapora göre 2016’dan 2023’e kadar 128 ülkede yapay zekâyla ilgili 148 düzenleme yapıldı.

Bu süreçte en çok düzenleme yapan ülke 23 düzenlemeyle ABD oldu. Avrupa Birliği’nde ise 2021-2023 yılları arasında yapay zekâyla ilgili 100 düzenleme yapıldı. Yapılan düzenlemelere karşın yapay zekâyla ilgili endişeler ve tartışmalar sürüyor. 

Tartışmaların temelinde yapay zekâ sistemlerinin eğitilirken kullandığı veriler bulunuyor. Gazeteler ve sanatçılar algoritma eğitiminde telifli içeriklerinin kullanılmasından şikayetçiyken, sivil toplum örgütleri kişisel verilerin kullanımıyla ilgili endişeleri dile getiriyor.

Bu bağlamda yapılan düzenlemeler olsa da sektörün gelişim hızından dolayı verilen cezalar konuyla ilgili uzmanlardan oluşan komisyonlar tarafından belirli ilkeler dahilinde belirleniyor.  

AVRUPA’DA DÜZENLEME NASIL?

Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR)ne göre yapay zekâ araçlarının uyması gereken belirli ilkeler bulunuyor. Buna göre, kişisel verilerin yapay zekâ tarafından kullanılabilmesi için kullanıcının açık rızası alınması gerekiyor.

Kişinin rızası alınsa bile sadece gerekli olan verilerin, asgari miktarda toplanıp işlenmesi ve bu verilerin kişiye bağlanamayacak şekilde anonim tutulması gerekiyor. Ayrıca verileri kullanılan kişilerin haklarında toplanan veriye erişme, verilerin ne için kullanıldığını öğrenme ve ‘unutulma hakkı’ denilen kişiye ait verilerin tamamen silinmesi hakkı bulunuyor. 

YAPAY ZEKÂ VERİ SETİNDE HASSAS ÇOCUK BİLGİLERİ BULUNDU  

İnsan Hakları İzleme Örgütü, 2 Temmuz’da yayımladığı açıklamada, bazı popüler üretken yapay zekâ modellerini eğitmek için de kullanılan LAION-5B veri setinde Avustralyalı çocukların fotoğraflarına yönlendiren linkler bulduğunu söyledi.

Bazı linklerde fotoğraftaki çocukların isimlerinin de yazdığı ve çocukların kimliklerinin, fotoğrafın lokasyonu ve zamanına erişilebildiği ifade edildi.

Örneğin, 3 ve 4 yaşlarındaki iki çocuğun bulunduğu bir fotoğrafta internette başka bir yerde bulunmayan, çocukların tam isimleri, yaşları ve Batı Avustralya’nın Perth şehrinde gittikleri ilkokulun ismi gözüküyor. 

BREZİLYA’DA META’NIN KİŞİSEL VERİLERİ İŞLEMESİ YASAKLANDI 

Meta, 2024 Haziran ayından itibaren kendi yapay zekâ modeli olan Llama 3’ü eğitmek için kişisel verileri kullanacağını açıkladı. Brezilya Ulusal Veri Koruma Otoritesi (ANPD) Meta’nın yeni gizlilik politikasını geçersiz kıldı ve günlük 50,000 Brezilya reali ($8,836.58) cezaya çarptırdı.

Bu süreçte Meta’nın Brezilya’daki kişisel verileri işlemesi yasaklandı. Avrupa merkezli bir kâr amacı gütmeyen kuruluş olan Avrupa Dijital Haklar Merkezi (NOYB) de 11 Avrupa ülkesinden GDPR kapsamında Meta’nın yeni politikası hakkında yürütmeyi durdurma kararı almasını istedi.

Yapılan açıklamada, tüzüğe göre varsayılan olarak kişisel verilerin işlenmesinin yasal olmadığı yasallaştırmak için karşılanması gereken 6 şarttan 1 tanesinin karşılanmadığı belirtilirken ‘unutulma hakkı’nın da ihlal edildiği söylendi. 

İTALYA CHATGPT’Yİ YASAKLADI 

2023 yılında ChatGPT İtalya’da, yasal bir temel olmadan kişisel verilerin algoritmayı eğitmek için toplanması ve depolanması sebebiyle yasaklandı. Servis, toplanan verilerin kullanımıyla ilgili şeffaflığın artırılması ve kullanıcılara kişisel verilerinin algoritma eğitiminde kullanılmaması seçeneğinin sunulmasıyla birlikte tekrardan erişime açıldı. 

NYT, OPENAI’I DAVA ETTİ

2023 Aralık ayında the New York Times gazetesi ChatGPT’nin yaratıcısı OpenAI şirketini makalelerini hukuksuz bir şekilde kullanarak ChatGPT algoritmasını eğittiği iddiasıyla mahkemeye verdi. Mahkeme süreci devam ediyor.