Ay’a uzanan Türkler

12 Nisan 1961’de Yuri Gagarin uzaya çıkan ilk insan olur. Ardından SSCB ile ABD arasında Ay’a gitme yarışı başlar. Bundan 55 yıl önce 16 Temmuz 1969’da Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins’ten oluşan Apollo 11 ekibi uzaya gönderilir. 20 Temmuz’da Neil Armstrong Ay’da yürür ve bu yürüyüşünü “İnsan için küçük, insanlık için büyük bir adım” olarak nitelendirir. Apollo 11 sekiz günlük yolculuğun ardından Dünya’ya döner. Peki, bu projede Türklerin de görev aldığını biliyor musunuz?

PERSONELE DERS: NECDET ERASLAN

30 Ekim 1908’de doğan Necdet Eraslan Yüksek Mühendis Mektebi’ni okur, 1928’de Fransa’ya gönderilir. Ulusal Havacılık Okulu’nda uçak mühendisliği eğitimi alarak 21 Mayıs 1930’da mezun olur. 1934-1937 arası Kayseri ve Eskişehir’deki uçak fabrikasında çalışır. II. Dünya Savaşı öncesi Mussolini’nin tehditlerinin ardından Türk Hava Kuvvetleri filosunu güçlendirmek için ABD’den 24 savaş uçağı almaya karar verir. 1936-1937 yıllarında uçakların belirlenmesi ve teslimat için de Necdet Eraslan ile Yüzbaşı Pilot Enver Akoğlu görevlendirilir.

Eraslan, ABD’de uçakları test edip Türkiye’ye gönderirken CALTECH’te de roket eğitim alır. Teori ve pratik bilgisiyle dikkat çeker ve ünlü bilim insanı Theodore von Kármán asistanı olmasını ister. Ancak Eraslan “Beni Atatürk okuttu, ülkeme dönüp borcumu ödemem gerek” diyerek reddeder. Döndükten sonra Ankara’daki rüzgâr tünelinin yapımında görev alır. Bir dizel motor geliştirir, köylerdeki elektrik gereksinimini karşılamak için su türbini tasarlar. 1939 - 1963 arası üniversitelerde öğrenci yetiştirir, 1963-1975 yılları arasında da Louisiana Devlet Üniversitesi’nde ve Apollo 11 projesinde yer alan NASA personeline ders verir. Projeye dolaylı bir katkı sağlar.  

FUTBOLDAN UZAYA: ARSEV ERASLAN

Necdet Eraslan’ın oğlu Arsev Eraslan, 24 Ocak 1937’de dünyaya gelir. Robert Kolej’e birincilikle girer. Ancak derslerden çok futbola merak duyar. Galatasaray’la mukavele imzalayıp Metin Oktay’la takım arkadaşı olacakken babası devreye girer ve oğlunu ABD’ye yollar. 1959’da Duke Üniversitesi’nde yüksek lisans, North Caroline State Üniversitesi’nde de havacılık uzay bölümünde doktora yapar. 

Temmuz 1964’te Tennessee Üniversitesi Uzay Enstitüsü’nde ders vermeye başlar. Bir yandan da hava kuvvetlerine bağlı Arnold Space Center’da çalışır. Burası Apollo 11 mürettebatının dünyaya dönüşü için çalışmaları yürüttüğü tesistir. Eraslan ekibiyle yazılım çalışmalarını üstlenir. Bu yazılımların amacı astronotların dünyaya dönüşte içinde bulundukları modülün maruz kalacağı sıcaklığı hesap edip modülün yanmaması için öngörülerde bulunmaktır. “Atatürk’ün İzindekiler” kitabım için bilgi aldığım Eraslan şöyle anlatmıştır: “Küt burunlu bir yapısı olan ‘Command Module Columbia’ atmosfere girince yanacak mı yanmayacak mı diye hesaplamalar yaptık. Çünkü modül 40 bin km. hızla giriş yapacaktı. Yanma riski yüksekti. Üzerindeki koruyucu kalkan ne kadar dayanır diye testler yaptık. Rüzgâr tünellerinde kesin sonuç alamamıştık o yüzden devasa “supercomputer”lerle yazılımları, hesaplamaları yaptık. Kimi zaman iki gün hiç uyumadan çalıştık” 

Prof. Dr. Arsev Eraslan yaklaşık 40 yıl Amerikan üniversitelerinde ders verir ve önemli projelerde çalışır. 1996-2001 yılları arasında NASA - National Technology Transfer Center’ın başına geçerek baş bilim insanı olarak idarecilik yapar. 

NASA’DA İLK TÜRK: İSMAİL AKBAY

17 Ekim 1930’da Mudanya’da doğan Akbay, NASA’da çalışan ilk Türktür. Apollo 11 projesinde görev alan Akbay’ın çalıştığı Huntsville’deki Marshall Space Flight Center Apollo 11’i uzaya gönderme, Tennessee’deki Arnold Space Center ise dünyaya getirme çalışmalarını yapar. Akbay da NASA’nın iki numaralı ismi olarak projeyi yönetir. Ayrıca Apollo projesinin roketi Saturn V’in tasarımcı ve NASA’nın bir numaralı ismi Wernher Von Braun’un asistanlığını üstlenir. Arsev Eraslan, İsmail Akbay’ı şöyle anlatır: “Akbay, benim de bir dönem ders verdiğim Tennessee Üniversitesi’nden mühendislik diploması alıyor. Sonra NASA’nın iki numaralı adamı oluyor. Ayrıca Von Braun’un sağ koluydu. Emrinde 400 doktoralı adam çalışırdı. Öte yandan Apollo projesinde her şey o kadar gizliydi ki Akbay’ın Huntsville’de çalıştığını bana söylememişlerdi bile. Sonradan tanıştık, bir Türkün böyle bir konumda olması iftihar edilecek bir şeydir.” 

NASA’DA İLK TÜRK KADIN: DİLHAN ERYURT

Dilhan Eryurt 29 Kasım 1926 doğar, Ankara Kız Lisesi ve İstanbul Üniversite’nde okur. NASA'ya bağlı Goddard Uzay Araştırma Enstitüsü'nde çalışır, Michigan Üniversitesi’nde astrofizik yüksek lisansı yapar, Indiana Üniversitesi'nde araştırmacı olarak görev alır. NASA’da Dr. Alastair Cameron ile Güneş’in evrimi üzerine araştırmalarda bulunur. Bu araştırmalar Ay seyahatlerinde önem taşıdığı için Apollo Başarı Ödülü ile mükafatlandırılır. Eryurt NASA’da çalışan ilk Türk kadını olarak tarihe geçer.