Çizgi romanla direniş!

Ders kitabının arasına koyup okurduk. Bizim kuşak öyle yapardı. Teksas’tı, Tom Miks’ti, Kaptan Swing’di, okumayanımız yoktu. Sonradan daha mantıklı temellere oturttuğumuz “yurtseverliğimiz” bile ülkelerini işgal etmiş İngiliz emperyalizminin askerleri kırmızı urbalılara karşı “savaş” veren Çelik Blek ile Kaptan Swing’den izler taşır. Kendi adıma, dersten uzaklaştırması dışında, hiç zarar görmedim ben bu çizgi romanlardan.

Kötüsü yok muydu? Olmaz mı? Biraz büyüyünce, az biraz da “politik” olunca, örneğin Walt Disney’in çizgi romanlarını okumayı bırakmıştım. Berbattılar. Bilenler vardır, Amerikan ideolojisi yayardı Disney’in kahramanları. Walt Disney zaten CIA’dan o çizgi romanların yayımlanması için hayli de para almıştır denir. Sevmezdim, Miki Mouse’u, Varyemez Amca’yı.

Bir de Kinowa vardı, yeni çıkmıştı. Kinowa’nın Teksas’tan Tom Miks’ten okuyup sempati duyduğum Amerikan yerlilerinin baş düşmanı olduğunu görünce onu da okumadım.

Ama bir Tex vardı ki onu hep okudum, çok da sevdim. “Çizgi roman dünyasının komünisti” denirdi Tex Willer için. Doğrudur. Hâlâ eski sayıları durur, ilk defa okuyormuş gibi de okurum zaman zaman. Teksas’la Tom Miks’i de tabii.

İTALYAN KÖKENLİ

Tüm bu kahramanların maceraları Amerika topraklarında geçer. Ben ABD’nin birçok semtini, yerli kabilelerin adlarını hep bu çizgi romanlardan öğrendim, inanın. Bu yüzden herhalde, benim de arkadaşlarımın da aklına bunların çizerlerinin İtalyanlar olacağı gelmemişti. Öğrendiğimde çok şaşırmıştım. İtalya bu işin merkeziymiş meğer. İtalyan çizerler Amerika’yı gidip görmedikleri halde nasıl bu kadar vakıftılar oralara, hâlâ anlamam.

Büyük bir sektör İtalya’da çizgi roman sektörü. Batının en büyük komünist partilerinden biri olan İtalyan Komünist Partisi’nin (İKP) toplumu faşistler ile kilisenin etkisinden korumak için çizgi romanlar yayımladığını öğrenince çok da şaşırmadım doğrusu. Çocuklar için ilerici süreli yayınların başlangıcının 1907’ye kadar gittiği söyleniyor hatta. Leda Rafanelli adlı bir anarşist, “ahlaki değerlerin” kültürel hegemonyayı sürdürmek için bir burjuva aracı olduğuna inandığından, Contro la Scuola (Okula Karşı) adlı bir çizgi roman yayımlamış o dönemler.

Kara Gömlekliler olarak bilinen İtalyan faşistleri Ekim 1922’de Roma’ya yürüdüklerinde sosyalist içerikli çocuk dergileri de artık yayımlanamaz hale gelir tabii. Bunlardan biri Il Fanciullo Proletario’ydu (Proleter Çocuk). Faşistlerin Roma yürüyüşünden sadece birkaç hafta önce ilk/tek sayısı yayımlanabildi bu derginin.

O sayıda Sovyetlerdeki kıtlığın kurbanı çocuklar için para kampanyası yapmış dergi. Bu tarihten kısa bir süre önce sosyalist Cuore dergisi, Aralık 1921’de çocuklara onlardan faşistlerle çatışmama sözü alıncaya kadar “ağabeylerinin bacaklarına sarılıp dışarı bırakmamalarını” önerir. Ama İKP’nin çocuklara yönelik bir çizgi roman dergisinde tam tersi söylenir: “Bırakın faşistlerle dövüşsünler.” İKP, 1945’ten sonra çocuklara yönelik çizgi roman yayınını daha düzenli yapabildi.

Komünist içerikli ilk çizgi roman olan haftalık Noi Ragazzi parti tarafından hiçbir zaman resmi olarak tanınmadı ama ona ait olduğu biliniyordu. 1948’de bu dergi o yılki seçimlerde SosyalistKomünist Halkın Demokratik Cephesi’nin sembolü olan Giuseppe Garibaldi’nin hayatını, maceralarını anlatan “Özgürlüğün Süvarisi” adlı macerayı yayımladı.

Noi Ragazzi ayrıca Alexander Fadeyev’in romanının çizgi roman uyarlaması olan “The Young Guard”ı da okuttu çocuklara. Nazi işgali sırasında SSCB’de geçen roman, Rus nüfusunun ülkenin iç bölgelerine trajik çıkışını, partizan mücadelesinin başlangıcını anlatıyordu.

KATOLİKLERE KÖK SÖKTÜRDÜ

1950’de, Noi Ragazzi’nin yayını durduruldu. Çünkü İtalyan Öncüler Derneği’nin, izci benzeri bir gruptu bu, resmi organı olan Il Pioniere çok daha popülerdi.

İtalyan çizgi roman dünyası İKP’nin de etkisiyle hayli politik bir öz kazandı. Ama asıl mücadele aslında politik bir dergi olmayan işte bu Il Pioniere ile Katolik Il Vittorioso arasında sürdü, hem de yıllarca.

Il Pioniere, Katolik dergiyi ezer geçerdi her sayısında. O dönemki editörü Marcello Argilli, “Il Pioniere hiçbir zaman bir ateist ya da Hıristiyan karşıtı propaganda yapmadı. Ama her zaman laikti” deyişiyle de anımsanır.

Komünist öğretiden elbette etkilenen Il Pioniere’nin bugün de izini süren çizgi yayınlar var İtalya’da. İngilizlerin kırmızı urbalı askerlerine karşı savaşan Çelik Blek ile Kaptan Swing yetişebilseydiler İtalyan faşistlerine karşı da İtalyan yoldaşlarına destek verirdi.