Uzay bu yıl anaokuluna başladı ama neredeyse iki haftada bir hasta olduğu için okuldan çok evde oluyor. Bu yazıyı da üç gündür açılmayan burnu nedeniyle güçlükle nefes alarak koynumda uyuyan çocuğumun yanı başında yazıyorum. Çünkü yanından kalktığım anda uyanıyor. Annelikle zaten coşmuş olan empati duygum, oğlum, “Nefes alacağım” diye kıvrandıkça içimi dağlıyor. Hastalık bana da geldi elbette. Doktor, “COVID19’a benziyor” dedi. Tat ve koku gidince de emin olduk. Yakında eşime de gelir. Rutinimiz bu çünkü: Hastalıklar okuldan geliyor, hepimize selam verip öyle gidiyor. Zaten biliyorduk. Çünkü çoğu aile için kreş sezonu başladığında geleneksel olarak endişeyle beklenen soru bu: “Çocuğum sürekli hasta mı olacak?” Hatta geçen yıl da okula verme girişiminde bulunmuş, daha oryantasyon haftasından sonu hastanede yatmamızı gerektirecek “Alice Harikalar Diyarında” sendromuna uzanan bir seviyeye varan bir influenzaya yakalanınca okul planını ertelemiştik. Bu yıl vazgeçmek yok, okul yaşantımızı evden antibiyotiklerle de olsa sürdüreceğiz. En azından kâğıt üzerinde...
Sanki pandemiden önce yaşam böyle değildi, hastalıklar daha kolay geçip giderdi. Acaba çocuksuz olduğum için bu sırf benim farkına varmayışım mıydı yoksa kreş çağındaki çocukların sık hasta olması yeni bir olgu mu?
NEDEN HASTALANIYORLAR?
Kreşteki çocukların sık hastalanmasının arkasında biyolojik, davranışsal ve yapısal etkenler var: Öncelikle küçük çocukların bağışıklık sistemi henüz tam oturmadığından karşılaşmadığı virüslerle tanıştıkça deneme yanılma ile immünolojik hafıza geliştiriyorlar. Bir de küçük çocukların elleri ağıza götürme, burun silme, öksürük hapşırıkta ağız kapatma gibi hijyen alışkanlıkları yeterince gelişmediğinden bu da virüslerin yayılmasını kolaylaştırıyor. En sinir bozucusu ise solunum yolu virüslerinin rinovirüs, adenovirüs, influenza türleri gibi çok çeşitli olması. Bu da bir kez bu virüslerden biriyle bağışıklık gelişse bile başka virüslerle karşılaşınca yeniden merhaba evde geçen sümüklü, öksürüklü, ateşli günler demek.
Kreşe giden çocukların yılda 10-12 kez solunum yolu enfeksiyonu geçirmesi normal kabul ediliyor. Bu da çocuk en az ayda bir kez hasta olacak demek. Bir diğer çalışmada ise ABD’deki çocuk bakım merkezlerine giden çocukların evde bakılan çocuklara kıyasla daha fazla üst solunum yolu enfeksiyonu geçirme eğiliminde olduğu saptanmış. Bu çalışmalardan biri 2024 yılına ait ama diğeri 2002... Bu da demek oluyor ki pandemiden önce de kreşe giden çocukların sık hastalanması bilinen bir olgu. Öte yandan bu biraz da erken bağışıklık gelişimi diye içimize biraz olsun su serpiyor. Çünkü kreşe giden çocukların ortam etkisi ile daha fazla hastalanmaları ancak bağışıklık kazanımı yoluyla bazı koruyucu etkilerin de oluşabileceğini gösteren çalışmalar var. Buna ilişkin Türkiye özelinde çok sayıda epidemiyolojik çalışma henüz yayımlanmış olmasa da uluslararası literatürde kreşe giden çocukların sık hastalandığı vurgulanıyor. Yani sorun yeni değil ama pandemi bazı katmanları değiştirdi. Örneğin pandemi boyunca okullar kapalı olduğundan sosyal izolasyon nedeniyle çocukların bilindik virüslere maruziyeti azaldı. Bu da bazı bağışıklık egzersizlerinin eksik kalmasına neden olmuş olabilir. Öte yandan hijyen önlemleri ve maske kullanımıyla bazı sosyal etkileşimlerin azalması çocukların küçük mikro bağışıklık eğitimini de törpülemiş olabilir. Yani çocuklarımız küçük mikropları tanımadıkları için bağışıklıkları fazla deneyimsiz kalmış. Bir de artan farkındalık durumu da var: Küçük bir nezlede bile çocukları hemen doktora götürüp test yaptırıyoruz. Bu da gözlemlenen vaka sayısını artırıyor. Biz çocukken hasta olunca iki çorba içer, köşemizde iyileşmeyi beklerdik. Şimdi çocuklar hasta olunca evde bir matem havası... Bizim evdeki depresif havanın başlıca sorumlusu da benim. Neden bu kadar büyük yaşadığımı bilmiyorum ama çoğu günümüz annesinin benim gibi olduğunu görüyorum.
Çocuğun iki haftada bir hasta gelmesi elbette kolay değil. Ancak bu durumun hem beklenen hem de yönetilebilir bir yanını görmek gerek. Kreş ortamında hijyene, havalandırmaya, öğretmen ve personel eğitimine yatırım yapılmalı. Ebeveynlere de çocukların bağışıklığını destekleyecek beslenme ve uyku düzenini kurduktan sonra sabırlı olmaktan başka yapacak bir şey kalmıyor. Ah yapması ne de zor ama hastalıklarla baş etmek, çocuk için bağışıklık sistemini güçlendirme sürecinin bir parçası.
KAYNAKÇA
- health.osu.edu/health/virus-and-infection/daycare-illness
- jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/191522
- jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/191522
- sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0882596324003440
