Sizce hangisi?

Sanat, insanın her dönem evrime eşlik eden bir olgu olmuş. İnsanın zihnin derinliklerinde yer alan duyguları uyandırmış, hayal gücü ve yaratıcı bir eylemin yansıması oluşmuştur. Bu yüzden değerlidir. Peki neden bazı insanlar Monet'nin Empresyonist ya da Rothko'nun soyut dışavurumcu tablolarını severken, başkaları bu tür bir yapıta bakmaya bile tolere edemiyor? 

Bir sanat yapıtını beğenme veya beğenmeme eylemi o kadar olağan, anında ve sorunsuz şekilde gerçekleşir ki, olasılıkla çok azımız bunun neden veya nasıl olduğunu merak etmeye zaman ayırmıştır. Ancak bireysel sanat zevklerinin gizemi uzun yıllardır felsefenin ve bilim insanlarının tartışma konuları arasında yer alıyor. Kısa süre önce California Institute of Technology'deki (CalTech) sinirbilimciler, beynin hangi sanat eserlerini güzel veya çekici bulduğunu, neye göre bu kararları verdiklerini çözmeye yaklaştıklarını açıkladılar.

Sanat yapıtlarını analiz eden bilişsel lobları bulmak için makine öğrenimi ve beyin tarama teknolojisini kullanan ve geçen yıl Nature Human Behaviour dergisinde yayımlanan çalışmada, izlenimcilik, kübizm, soyut ve renk alanı türlerindeki tabloları derecelendirmek üzere 1500'den fazla gönüllü görevlendirildi. Amazon'un kitle kaynak platformu Mechanical Turk kullanıldığı çalışmada yer alan gönüllülerin yanıtları bir bilgisayar programına yüklendi ve bu incelemeden sonra, bilgisayar programının derin öğrenme sinir ağı kullanarak sanat seçimleirni doğru bir şekilde öngörmesinin mümkün olduğunu gözlemlendi. Bulgular yalnızca bilgisayarların bu tahminleri yapabildiğini göstermekle kalmadı, aynı zamanda insanların sanatı nasıl yargıladıklarına ilişkin yeni anlayışların gelişmesi için de ilk adım oldu. 

İZLENİM, SOYUT VE KARMAŞIK

Kişisel olarak estetik zevklerimizi sanat konusunda farklı ve çığır açıcı olduğunu düşünebiliriz, ancak araştırmacılar katılan gönüllülerin sanat tercihlerinin üç genel kategoride gruplama eğiliminde olduklarını keşfettiler. Bu kategoriler şöyle; 

- İzlenimci bir resim gibi gerçek hayattan nesnelerle resim yapmaktan hoşlananlar.

- Rothko gibi renkli, soyut resimleri sevenler.

- Picasso'nun kübist portreleri gibi karmaşık resimleri tercih edenler.

Deneyin sonucunda; İnsanların çoğunun, ilk kategori olan gerçek hayattaki nesnelere yer veren izlenimci tarzda eserleri beğendiği ortaya çıktı. Ayrıca, zihinin bir sanat yapıtını parçalara ayırdıktan sonra genel bir fikir oluşturduğu gözlemlendi. İnsanlar öncelikle, renk, doku gibi  temel görüntü özellikleriyle ilgilenerek; ayrıntılardan bütüne giderek algılamayı gerçekleştiriyor. Yani, herhangi bir yapıta eğitimsiz bir göz ile baktığımızda başta zorlanabilir ya da keyif almayabiliriz ancak algı sürecinde gruplama, yalıtım, kontrast gibi parçalara ayırarak baktığımızda yaptı karşı anlamlı bir tepki verebilmekteyiz. 

Bilgisayar programı, insanların sanat tercihlerini öngörmekte başarılı olsa da, sonuçta sanat eseri kişinin ruhsal tercümesidir, bu nedenle herhangi bir bireyin kişisel beğenilerinin neye göre biçimlendiği hakkında öğrenilecek daha çok şey olduğunu unutmamak gerek.