Çin uzayda süper güç olmayı planlıyor?

Üç Çinli astronot, ülkenin yeni uzay istasyonunda çalışmak üzere altı aylık bir göreve başladı.

Bu, Çin'in önümüzdeki yıllarda önde gelen bir uzay gücü haline gelme yolunda attığı son adım.

TİANGONG UZAY İSTASYONU NEDİR?

Çin geçen yıl Tiangong (Cennetlik Saray) uzay istasyonunun ilk modülünü yörüngeye yerleştirdi. Yıl sonuna kadar Mengtian laboratuvarı gibi başka modüller de eklemeyi planlıyor.

Gelecek yıl ise Xuntian adlı uzay teleskobunu fırlatacak. Bu teleskop uzay istasyonuna yakın uçup, bakım ve yakıt ikmali için istasyona kenetlenecek.

Tiangong'un kendi yakıtı, itiş gücü, yaşam destek sistemleri ve yaşam alanları olacak.

Çin, Sovyetler Birliği ve ABD'nin ardından hem uzaya astronot gönderen hem de bir uzay istasyonu inşa eden üçüncü ülke oldu.

Çin'in Tiangong için büyük hedefleri var; 2031'de hizmet dışı bırakılacak olan Uluslararası Uzay İstasyonu'nun (ISS) yerini almasını bekliyor.

ABD yasalarına göre Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA) verilerini Çin ile paylaşması yasak olduğu için, Çinli astronotlar ISS'ye dahil olamıyor.

ÇİN'İN AY VE MARS PLANLARI

Çin'in planları bunlarla kalmıyor.

Birkaç yıl içinde Dünya'ya yakın asteroitlerden numuneler almak istiyor.

2030'a kadar Ay'a ilk astronotlarını göndermeyi, Mars ve Jüpiter'e göndereceği uzay araçlarıyla da sonda yapıp numune toplamayı hedefliyor.

DİĞER ÜLKELER NE YAPIYOR?

Çin uzaydaki rolünü ilerletirken, diğer bazı ülkeler de Ay'a gitmeyi hedefliyor.

NASA, 2025'ten itibaren ABD ve diğer ülkelerden astronotlarla yeniden Ay'a gitmeyi planlıyor; bu amaçla yeni dev SLS roketini Kennedy Uzay Merkezi'nde kullanıma sundu.

Japonya, Güney Kore, Rusya, Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de kendi Ay misyonları üzerinde çalışıyor.

Hindistan şimdiden ikinci büyük Ay misyonunu başlattı ve 2030 yılına kadar kendi uzay istasyonuna sahip olmak istiyor.

Bu arada, Ay misyonları konusunda NASA ile birlikte çalışan Avrupa Uzay Ajansı (ESA) da astronotların Dünya ile iletişimini kolaylaştırmak için bir Ay uyduları ağı planlıyor.

UZAY KURALLARINI KİM BELİRLİYOR?

• 1967'de imzalanan BM Dış Uzay Anlaşması'na göre, uzayın hiçbir yeri herhangi bir ülke tarafından sahiplenilemez
• 1979'daki BM Ay Anlaşması ise uzayın ticari amaçlı kullanılmaması gerektiğini söylüyor; ancak ABD, Çin ve Rusya anlaşmayı imzalamadı
• ABD, ülkelerin Ay'daki madenlerden işbirliği içinde nasıl yararlanabileceklerini açıklayan Artemis Anlaşması'nı öne çıkarıyor
• Rusya ve Çin ise ABD'nin uzay için kural koyma hakkı olmadığını belirterek anlaşmaları imzalamayı reddediyor

ÇİN'İN UZAYDAKİ GEÇMİŞİ

Çin ilk uydusunu 1970'te, Kültür Devrimi'nin yol açtığı büyük dalgalanmalar sürecinde yörüngeye yerleştirdi.

O tarihe kadar uzaya giden diğer güçler ABD, Sovyetler Birliği, Fransa ve Japonya'ydı.

Son 10 yıl içinde Çin 200'den fazla roket fırlattı.

Kaya örnekleri toplayıp getirmek üzere Ay'a Chang'e 5 adlı insansız uzay aracını gönderdi. Ay yüzeyine önceki ABD bayraklarından daha büyük bir Çin bayrağı dikti.

ABD'nin 340 ve Sovyetler Birliği'nin (bugünkü Rusya) 130'dan fazla astronotuna karşılık Çin şu ana kadar uzaya 13 astronot gönderdi.

Ancak bazı aksilikler de yaşandı. 2021'de bir Çin roketinin bir parçası yörüngeden çıkarak Atlantik Okyanusu'na düştü; 2020'de ise iki roket fırlatışı başarısız oldu.

ÇİN'İN UZAY PROGRAMINI KİM FİNANSE EDİYOR?

Çin devlet medyası Xinhua'ya göre, Çin'in uzay projelerinde en az 300.000 kişi çalışıyor. Bu rakam şu anda NASA için çalışanların sayısının neredeyse 18 katı.

Çin Ulusal Uzay İdaresi 2003'te yıllık iki milyar yuanlık (300 milyon dolar) bir bütçeyle kuruldu.

2016'da ise Çin uzay endüstrisini özel şirketlere açtı ve Çin medyasına göre bu şirketler şu anda yılda 10 milyar yuandan (1,5 milyar dolar) fazla yatırım yapıyor.

ÇİN NEDEN UZAYA GİDİYOR?

Çin telekomünikasyon, hava trafik yönetimi, hava tahmini, navigasyon vb. amaçlı olarak uydu teknolojisini geliştirme konusunda istekli.

Ancak uyduların çoğu aynı zamanda askeri amaçlı; rakip güçleri gözetlemesine ve uzun menzilli füzeleri yönlendirmesine yardımcı olabilirler.

Portsmouth Üniversitesi'nde uzay projesi yöneticisi Lucinda King, Çin'in sadece yüksek profilli uzay görevlerine odaklanmadığını söylüyor:

"Uzayın her alanında üretkenler. Planladıkları programları finanse edecek siyasi motivasyona ve kaynaklara sahipler."

Çin'in Ay misyonları aynı zamanda Ay yüzeyinden lityum gibi nadir toprak elementleri çıkarmayı da hedefliyor.

Londra Üniversitesi Uzay Politikası ve Hukuku Enstitüsü Direktörü Prof Sa'id Mosteshar, Çin'in Ay'a tekrar tekrar madencilik misyonları göndermesinin muhtemelen kârlı olmayacağını söylüyor.

Çin'in uzay programının daha çok dünyanın geri kalanını etkileme arzusundan kaynaklandığını belirten Mosteshar'a göre "Bu bir güç projeksiyonu ve teknolojik ilerleme göstergesi".

Habere katkıda bulunanlar: Jeremy Howell ve Tim Bowler