Türk siyasetinin dönüm noktaları: CHP kurultayları

cumhuriyet.com.tr

05 Temmuz 2018 Perşembe, 11:29

Önümüzdeki yıl 100 yaşını dolduracak olan dünyanın en eski siyasi partileri arasında yer alan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 99 yıllık siyasi hayatında 36 olağan, 19 ise olağan üstü kurultay yaptı. Her kurultayında büyük çekişmeler yaşanan ve ülkenin kaderini etkileyecek kararların alındığı CHP kurultaylarına önümüzdeki aylarda bir yeni olağan üstü kurultay daha eklenip eklenmeyeceği tartışılıyor.

24 Haziran cumhurbaşkanlığı seçimlerinde CHP'nin cumhurbaşkanı adayı olan Muharrem İnce'ye yakın isimler, seçimlerin ardından olağan üstü kurultayı toplamak için imza toplamaya başladı.

CHP tüzüğüne göre 1230 CHP delegesinin salt çoğunluğunun imza vermesi halinde olağan üstü kurultay toplanıyor.

CHP bugüne kadar 36 olağan kurultaya ve 19 olağanüstü kurultaya gitti. İktidar CHP’deyken kurultayların genelde sorunsuz geçtiği ancak iktidar CHP’de değilse parti içi çekişme ve tartışmaların yaşandığı görülüyor.

Öte yandan, CHP bugüne kadar sadece 7 genel başkan gördü. Genel başkanlar arasında partinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü dışında Bülent Ecevit, Deniz Baykal, Hikmet Çetin, Altan Öymen ve Kemal Kılıçdaroğlu bulunuyor.

Tarihçiler arasında partinin ilk kurultayı olarak 4 Eylül tarihli Sivas Kongresi gösteriliyor. Her ne kadar CHP bir parti olarak burada kurulmamışsa da Türkiye Cumhuriyet’inin temellerinin atıldığı bir kongre olarak da görüldüğünden CHP için ‘devlet kuran parti’ de deniyor.

CHP resmi olarak 1923’te ‘Halk Fırkası’ adı altında kuruldu. 1924 yılında ise adı ‘Cumhuriyet Halk Fırkası’ olarak değiştirildi.

2. Kurultay (1927): Partinin 2. Olağan kurultayında Mustafa Kemal, Nutuk’u okudu. Bu kurultayda cumhuriyetçilik, halkçılık milliyetçilik ve laiklik ilkeleri partinin temel ilkeleri olarak benimsendi. Mustafa Kemal ‘değişmez genel başkan’ olarak seçildi.

3. Kurultay (1931): Bu kurultayda devletçilik ve inkılapçılık ilkeleri diğer dört ilkeye eklenerek partinin ‘altı oku’ belirlendi.

4. Kurultay (1935): Cumhuriyet Halk Fırkası’nın adı ‘Cumhuriyet Halk Partisi’ olarak değiştirildi.

1. Olağanüstü Kurultay (1938): Bu olağanüstü kurultay Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatının ardından yapıldı. İsmet İnönü burada ‘değişmez genel başkan’ olarak parti genel başkanlığına seçildi. Mustafa Kemal Atatürk’e ‘Ebedi Şef’, İsmet İnönü’ye ise ‘Milli Şef’ ünvanlarının verildiği kurultay oldu.

5. Kurultay (1939): Memurların partiye üye olması yasaklandı. Başbakan’ın parti genel başkanı, İçişleri bakanının parti genel sekreteri ve Valiler’in parti il başkanı olması uygulaması kaldırıldı.

6. Kurultay (1943): CHP’nin tek-parti olarak son kez yaptığı kurultay. 2. Dünya Savaşı’ndan ötürü ulusal savunma konularının tartışılmasına ağırlık verilmiştir.

2. Olağanüstü Kurultay (1946): ‘Değişmez genel başkan’ ünvanının kaldırıldığı kurultay.

7. Kurultay (1947): İsmet İnönü ilk kez oybirliği olmaksızın seçildi. Parti örgütlerinin seçimle işbaşına gelmesi kararlaştırıldı.

8. Kurultay (1950): İsmet İnönü yeniden genel başkan seçildi. Kasım Gülek ise parti genel sekreteri seçildi. (Demokrat Parti’nin iktidarının başladığı dönem)

9. Kurultay (1951): Bu kurultay istifalar ve parti içi tartışmaların başladığı dönemde yapıldı. İsmet İnönü ve Kasım Gülek tekrar seçildiler.

10. Kurultay (1953): Parti içi çekişmelerin arttığı kurultay. İnönü ile Gülek arasında tartışmalar yaşandı. Hukuk devleti, Anayasa Mahkemesi’nin kurulması, seçim güvenliği, yargıçların bağımsızlığı gibi konular programa konuldu.

3. Olağanüstü Kurultay (1954): Seçimlere hazırlık.

11. Kurultay (1954): İnönü ve Gülek tekrar aynı görevlere seçildiler.

12. Kurultay (1956): İnönü ve Gülek arasındaki çatışma tekrar kendini gösterdi. Gülek’in parti meclisine istemediği isimler girdi.

13. Kurultay (1957): Seçimlerde Demokrat Parti’ye karşı Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Hürriyet Partisi ile işbirliği yapma kararı alındı.

14. Kurultay (1959): İsmet İnönü ile Kasım Gülek tekrardan parti genel başkanlığına ve parti genel sekreterliğine seçildiler. Parti meclisi Gülek karşıtlarından oluştuğu için aynı yıl genel sekreterlik görevinden istifa etti.

15. Kurultay (1961): İnönü ile Gülek arasında ciddi bir çekişme yaşandı. İnönü partililere hitaben ‘ya o ya ben’ dedi ve Gülek ağır bir yenilgiye uğradı. Parti genel sekreteri İsmail Rüştü Aksal oldu.

16. Kurultay (1962): Bu kurultay, parti içi hizipleşmelere sahne oldu. Kurultaya gidilirken, İnönü ile aralarında çatışma oluşan partinin güçlü isimlerinden Kasım Gülek, Avni Doğan ve Nihat Erim partiden bir yıl süreyle ihraç edildiler. Genel sekreterliğe Kemal Satır getirildi.

17. Kurultay (1964): Hizip tartışmaları yaşanmadı. İsmet İnönü ve Kemal Satır, genes başkan ve genel sekreter olarak seçildiler.

18. Kurultay (1966): ‘Ortanın solu’ görüşünü ortaya atan İnönü ve karşıtları arasında sert tartışmalar yaşandı. İnönü tekrar genel başkanlığa seçilirken, Bülent Ecevit de genel sekreter oldu.

4. Olağanüstü Kurultay (1967): Ortanın solu görüşünden ötürü parti içi tartışmalar ayyuka çıktı. Bülent Ecevit ağır olarak eleştiriye tabi tutuldu. İnönü, Ecevit’i korudu. Bunun ardından Turhan Feyzioğlu başta olmak üzere pek çok milletvekili istifa etti.

19. Kurultay (1968): Ortanın solu politikası partide tartışmalara neden olmaya devam etti. İnönü genel başkanlığa, Bülent Ecevit tekraren genel sekreterliğe seçildi. Ecevit’in parti içi desteğini önemli ölçüde arttırdığı kurultay oldu.

20. Kurultay (1970): Partide Ecevit’e karşı Kemal Satır öncülüğünde bir karşı çıkış oldu. Ancak İnönü ve Ecevit pozisyonlarını koruyarak devam ettiler.

5. Olağanüstü Kurultay (1972): İsmet İnönü istifa etti. 9 gün sonra genel başkanlık için yapılan özel kurultayı Bülent Ecevit kazandı ve CHP’de Atatürk ve İnönü gibi parti kurucuları dışındaki ilk genel başkan oldu.

22. Kurultay (1972): Bülent Ecevit genel başkanlığa yeniden seçildi.

23. Kurultay (1974): Kongreye Ecevit’in demokratik sol tanımlaması damga vurdu. Ecevit demokratik solu ‘Tepeden değil, temelden gelme bir sol’ olarak tanımladı.

23. Kurultay (1976): Sosyalist Enternasyonal’e katılma kararı alındı.

6. Olağanüstü Kurultay (1978): AYM’nin prosedürlerle ilgili uyarıları üzerine toplandı.

24. Kurultay (1979): Deniz Baykal’ın parti içi muhalefette yükseldiği kurultaylardan biri oldu. 12 Eylül 1980 yılında gerçekleşen darbeden sonra CHP için siyaset yapmak yasaklandı ve CHP, darbenin etkisinin azaldığı 1992 yılında yeniden kuruldu.

25. Kurultay (1992): CHP’nin yeniden kurulduğu kurultay. Deniz Baykal, Atatürk, İnönü ve Ecevit’in ardından CHP’de genel başkanlığa seçilen dördüncü kişi oldu.

26. Kurultay (Şubat 1995): CHP ile SHP birleşti. Birleşme Kurultayı olarak geçer. Hikmet Çetin genel başkanlığa seçildi.

27. Kurultay (Eylül 1995): Hikmet Çetin’in adaylığını koymadığı genel başkanlık seçimlerinde Murat Karayalçın ve Deniz Baykal arasında rekabet yaşandı. Deniz Baykal oylamanın sonucunda yeniden genel başkan seçildi.

28. Kurultay (1998): Erken seçim ihtimalleri içinde gidilen kurultayda Deniz Baykal “başbakanlığı istiyorum” dedi.

9. Olağanüstü Kurultay (1999): 1999 yılında yapılan genel seçimlerden başarısızlıkla çıkılmasının ardından gidilen kurultayda genel başkanlığa Altan Öymen seçildi.

10. Olağanüstü Kurultay (1999): Parti meclisi için yapılan kurultaya hiziplerin tartışmaları damga vurdu.

11. Olağanüstü Kurultay (2000): Deniz Baykal; Hasan Fehmi Güneş, Altan Öymen ve Sefa Sirmen’e karşı genel başkanlık yarışını kazandı ve 15 ay sonra yeniden genel başkanlık koltuğuna oturdu.

29. Kurultay (2001): Deniz Baykal tekrar genel başkanlığa seçildi.

30. Kurultay (2003): CHP’nin 2002 yılında yapılan seçimlerden sonra anamuhalefet partisi olduktan sonra girdiği ilk kurultay. Baykal bir kez daha genel başkan olarak ayrıldı.

12. Olağanüstü Kurultay (2004): Parti içi muhalefetin tüzük değişimi istediği kurultay, seçimsiz olarak gerçekleştirildi.

13. Olağanüstü Kurultay (2005): Deniz Baykal, rakibi Mustafa Sarıgül’ü genel başkanlık yarışında geçerek bir kez daha genel başkan seçildi.

31. Kurultay (2005): Muhaliflerin tüzük değişikliği önerisi reddedildi. Baykal bir kez daha genel başkanlığa seçildi.

32. Kurultay (2008): Genel başkanlık seçimlerinde Baykal’ın karşısında Haluk Koç çıktı ancak Baykal koltuğunu yine korudu.

14. Olağanüstü Kurultay (2008): Partinin tüzük ve programında değişiklikler yapıldı.

33. Kurultay (2010): Baykal’ın kaset iddialarının ardından yapılan kurultayda Kemal Kılıçdaroğlu CHP’nin yedinci genel başkanı olarak göreve seçildi.

15. Olağanüstü Kurultay (2010): Parti Meclisi seçimleri yapıldı.

16. Olağanüstü Kurultay (2012): Tüzük değişikliğinin yapıldığı kurultay.

17. Olağanüstü Kurultay (2012): Tüzük değişikliğinin yapıldığı kurultay.

34. Kurultay (2012): Kemal Kılıçdaroğlu tek aday olarak girdiği kurultayda tekrar genel başkanlığa seçildi.

18. Olağanüstü Kurultay (2014): Kemal Kılıçdaroğlu ve Muharrem İnce’nin genel başkanlık için yarıştığı kurultayda Kemal Kılıçdaroğlu seçildi.

35. Kurultay (2016): Kemal Kılıçdaroğlu’nun tek aday olarak girdiği yarışta Kılıçdaroğlu bir kez daha genel başkanlığa seçildi.

36. 4-5 Şubat 2018- CHP'nin 36. Olağan Kurultayı'nda Kemal Kılıçdaroğlu yeniden CHP Genel Başkanı seçildi. Kemal Kılıçdaroğlu 790 oy, Muharrem İnce ise 447 oy aldı.

CHP 19. Olağanüstü Kurultayı Mart 2018- CHP'nin 19. Olağanüstü Kurultayı'nda kabul edilen yeni tüzüğe göre parti cumhurbaşkanı adayını, "seçmen yoklaması, ön seçim, aday yoklaması ya da merkez yoklaması" yöntemlerinden biriyle belirleyecek. Tüzükte milletvekili adaylarının belirlemesindeki yüzde 85 ön seçim şartı korunurken, gençlik kotası ise yüzde 10'dan 20'ye çıkarıldı.

En Çok Okunan Haberler

iOS Mobil Uygulaması Android Mobil Uygulaması