Zerzevan Kalesi'nde 'ölüler şehri' gün yüzüne çıkartılacak

Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ndeki Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son garnizonu olan ve Mithras Tapınağı'na sahip 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde 'ölüler şehri' gün yüzünü çıkartılacak. 

Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, Zerzevan Kalesi'nde bir yer altı şehri, bir de yer üstü şehrinin var olduğunu belirterek, " Biz sürekli olarak çalışıyoruz. Bu yılki diğer hedefimiz nekropol alanı ölüler şehri. Yani mezarlık alanın kazılmasıdır" dedi.

Çınar ilçesi yakınlarındaki UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde başlatılan kazılar 6 yıldır devam ediyor. Mithras Tapınağı'na sahip, Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son askeri garnizonu olan tarihi kale, toplam 60 bin metrekare üzerinde yer alıyor. 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yer altı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan tarihi kalenin 1800 yıllık girişi yakın zamanda gün yüzüne çıkarıldı. Kazı çalışmalarının aralıksız sürdüğü Zerzevan Kalesi'nde, şimdi de 'Ölüler Şehri' ortaya çıkartılacak.

Zerzevan Kalesi Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, Roma'nın sınır garnizonu Zerzevan Kalesi'nin, dünyanın en iyi korunmuş Roma garnizonlarından birisi olduğunu hatırlatarak, 2014 yılında başlattıkları kazı çalışmalarıyla şimdiye kadar birçok yeni yapıyı ortaya çıkarttıklarını söyledi. Bunlar arasında, askerlerin ve sivillerin kaldığı konutlar, yer altı sığınakları ve gizli geçitlerin yanı sıra dünyada büyük yankı uyandıran Mithras Tapınağı'nın yer aldığını ifade eden Coşkun, şunları söyledi:

Roma'nın sınır garnizonu Zerzevan Kalesi, dünyanın en iyi korunmuş Roma garnizonlarından birisi. İlk kazı çalışmaları 2014 yılında başladı. Şu an 7'nci sezonumuz ve çok hızlı bir şekilde de ilerliyoruz. Şu ana kadar binler eser ortaya çıkartıldı. Bununla birlikte yapıların restorasyon projeleri hazırlandı ve birçok yeni yapı ortaya çıkartıldı. 2014 yılında biz kazıya başlayana kadar herhangi bir kazı çalışması yoktu. İlk kazı çalışmasını biz başlattık burada. Kazı çalışmalarının başlaması ile birlikte hem bölgenin tarihini değiştirdi hem de bölgenin turizmi açsından çok büyük önemli bir yer haline geldi.

Çünkü buradaki çalışmalar bölgenin tarihinin açıklaması açısından ve bölgenin turizmi açısından çok önemli hale geldi. Birçok yeni yapı ortaya çıkardık. Askerlerin ve sivillerin kaldığı konutlar, yer altı sığınakları, gizli geçitler, bununla birlikte 2017'de bulduğumuz ve büyük yankı uyandıran Mithras Tapınağı ortaya çıkartıldı. 

Şimdi Sur hattında çalışıyoruz. Su kanalları, kaya mezarları yine bu bölgelerde çalışmalar yürütülüyor. Hızlı bir şekilde de devam ediyor. İlk defa bu yıl kalenin girişine ulaştık. 1800 yıllık bir girişe ulaştık. Bu hat üzerinde çalışıyoruz.

Kalenin girişi ile birlikte sur hattının tamamı bin 200 metre uzunluğunda, yüksekliği 12 ila 15 metre arasında ama biz tespit ettik bazı yerlerde 9 metreye kadar korunmuş surlar. Yine burada da çalışmalar yürütüyoruz. 2020 yılında önemli bir gelişme oldu. 2020 yılında hem Zerzevan Kalesi hem de Mithras Tapınağı UNESCO Dünya Mirası geçici listesine girdi. Biz şu an hızlı bir şekilde Karacadağ Kalkınma Ajansı ile birlikte kalıcı liste için çalışmalar başlattık. Hedefimiz 2022 yılında UNECO Dünya Mirası kalıcı listesinde olmak. Bunun için de alan yönetim planları hazırlanıyor. Bu çalışmalarda devam ediyor.

Zerzevan Kalesi'nde bir yer altı şehri, bir de yer üstü şehrinin var olduğunu kaydeden Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu yılki hedeflerinin nekropol alanı, yani ölüler şehrini ortaya çıkartmak olacağını belirtti. 

Zerzevan Kalesi'de farklı tiplerde mezarların olduğunu vurgulayan Coşkun, sur dışında da nekropol alanı olan ölüler şehrinin var olduğunu ifade ederek, "Kültür ve Turizm Bakanımızın özel projesiyle 12 ay boyunca devam eden kazılardan birisi oldu Zerzevan Kalesi. Şu an buradaki çalışmalar kesintisiz 12 ay boyunca devam ediyor. Bu durumun çalışmaların ilerlemesi açısından, restorasyon çalışmaları açısından çok önemli. Biz sürekli olarak çalışıyoruz. Bu yılki diğer hedefimiz nekropol alanı ölüler şehri. Yani mezarlık alanın kazılmasıdır. Zerzevan Kalesi'ne baktığımız zaman farklı tiplerde mezarlar var. Kaya mezarları var. Mesela kline dediğimiz üç kişilik mezarlar var. Tek kişilik tonozlo özel kişiler için yapılmış, özel statüdeki kişiler için yapılmış mezarlar var. Yine lahit biçiminde oyulmuş kaya mezarları var. Ve biz buradaki çalışmaları kısa sürede başlatacağız. Nekropol alanında yani ölüler şehrini de Zerzevan Kalesi'nde ortaya çıkaracağız. Zerzevan Kalesi'nde bir yer altı şehri var, bir yer üstü şehri var. Biz hem yer altında hem de yer üstünde çalışıyoruz. Bununla birlikte sur dışında da nekropol alanı ölüler şehri var. Bu kaya mezarlıklarının ortaya çıkarılmasına yönelik de çalışmalar kısa süre içinde başlayacak" dedi.