2019 ekonomide kriz yılı oldu

4 MİLYON 600 BİN İŞSİZ

Son açıklanan Eylül 2019 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması’na göre, işsizlikteki artış eğilimi ve istihdamdaki azalma eğilimi devam ediyor. İşgücüne katılım oranı yüzde 54’ten yüzde 53.5’e gerilemesine rağmen işsizlikteki artış dikkat çekici bir şekilde yüzde 11.4’ten yüzde 13.8’e yükseldi. Eylül 2018’de 3 milyon 736 bin olan mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı Eylül 2019’da 817 bin artarak 4 milyon 553 bine yükseldi. İstihdam 1 yılda 623 bin kişi azaldı. Her dört gençten biri işsiz. Her 4 işsizden biri üniversite mezunu. Geniş tanımlı işsizlik yüzde 20. Geniş tanımlı işsiz sayısı 7 milyon 199 bine çıktı. Tarım dışı işsizlik yüzde 13.5’ten yüzde 16.4’e yükseldi. Kayıtdışı çalışanların oranı yüzde 36’ya yükseldi. Ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı yüzde 28.6’ya fırladı.

DARALMA DÖNEMİ

2018’in son çeyreğinde yüzde 2.8, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 2.3 ve yılın ikinci çeyreğinde de yüzde 1.6’lık daralan Türkiye ekonomisi, 2019’un üçüncü çeyreğinde yüzde 0.9 büyüyebildi. 

TCMB’YE YENİ BAŞKAN  

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Çetinkaya’yı görevinden almasının ardından yeni bir mali huzursuzluğun doğabileceği kaygıları Türk Lirası’nda değer kaybına neden oldu. Temmuz ayında Cumhurbaşkanı tarafından yayımlanan kararnameyle Çetinkaya’nın yerine Merkez Bankası Başkan Yardımcısı olan Murat Uysal getirildi. Erdoğan, yüksek faiz uygulaması nedeniyle Merkez Bankası Başkanı’nı sık sık eleştiriyordu. 

İHTİYAT AKÇESİ HAZİNE’YE

Merkez Bankası’nın olağanüstü durumlarda kullanılmak üzere kenara ayırdığı “ihtiyat akçesi” TBMM Genel Kurulu’nda 17 Temmuz’da kabul edilen Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’da yer alan düzenlemeyle Hazine’ye devredildi. 

PEŞ PEŞE ZAM

Yıl içerisinde yapılan zamlarla birlikte 2019 başından bu yana sadece elektriğe yüzde 32.1 zam yapıldı. Doğalgaz da temmuz ve ağustos aylarında toplam yüzde 32 zamlandı. Mayıs ayında sigara, cep telefonu ve hurda teşviki kapsamındaki araçlara ilişkin asgari maktu vergi tutarı, ÖTV oran ve matrahları yeniden belirlendi. 23 Haziran’da tekrar edilen İstanbul’daki seçimlerin ardından geçen iki günde yurttaşlar, üç farklı zam haberi aldı. Önce motorine, ardından çaya, sonra da şekere zam geldi.

BIST’E HAKAN ATİLLA

Ekim ayında Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Borsa İstanbul Genel Müdürlüğü’ne ABD’de Halkbank davasında yargılanan ve daha sonra Türkiye’ye dönen eski Halkbank Genel Müdür yardımcısı Hakan Atilla’nın atandığını açıkladı. Atilla’nın Borsa İstanbul’un Genel Müdürü olmasının ardından Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Borsa İstanbul’daki hisselerini sattı.

YEP AÇIKLANDI

2020-2022 yıllarını kapsayan Yeni Ekonomi Programı (YEP) bu dönem açıklandı. YEP’te enflasyon tahminleri, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yılları için sırasıyla yüzde 12, yüzde 8.5, yüzde 6 ve yüzde 4,9 oldu. İşsizlik oranında 2019 için yüzde 12.9, 2020 için yüzde 11.8, 2021 için yüzde 10.6, 2022 için yüzde 9.8 hedeflendi. Büyüme hedefleri, 2019 için yüzde 0.5, sonraki 3 yıl için yüzde 5’er oldu.

GÜNDEM TİCARET SAVAŞI

ABD ve Çin arasında devam eden ticaret savaşları, 2019 yılında da devam etmesi küresel piyasalarda önemli bir endişe kaynağı oldu. 5 Mayıs tarihinde ABD Başkanı Donald Trump, 200 milyar dolarlık Çin ürününe uygulanan yüzde 10’luk gümrük vergisi oranının yüzde 25’e çıkarılacağını açıkladı. 13 Mayıs’ta Çin, 60 milyar dolar tutarındaki ABD menşeli ürünlere gümrük tarifesini yüzde 5 ila 25 artırdığını duyurdu.

VW YATIRIMI ASKIYA ALDI

Türkiye, sınır güvenliğini gerekçe göstererek, 17 Ekim’de “Barış Pınarı Harekâtı”nı başlattı. Yeni fabrika yatırımı için Türkiye’de şirket kuran Alman otomotiv devi Volkswagen (VW), askeri harekatın başlamasının ardından Türkiye’de yapacağı fabrika yatırımını askıya aldığını açıkladı.

Ağustos ayında Tank Palet fabrikası’nın özelleştirilmesi için ara bir formül bulundu. Fabrika TSK’den çıktı, iktidara yakın iş insanı BMC’nin sahibi Ethem Sancak ve Katarlı ortağına devredildi. 

YERLİ OTO TANITILDI

Türkiye’nin merakla beklediği yerli otomobil TOGG’un yürüyen ilk ön gösterimi yapıldı.

TANZİM SATIŞ

2019’un ilk aylarında Türkiye ekonomisinin bir numaralı gündemi hayat pahalılığıydı. Ekonomi yönetiminin fiyat artışlarına verdiği yanıt ise gıda depolarını basmak oldu.

Ticaret Bakanlığı, özellikle sebze ve meyvede aşırı fiyat oluşumlarına karşı 81 valilik kanalıyla ticaret il müdürlüklerine talimat göndererek denetimlerin kapsamını genişletti. Yılın ilk kış aylarında bazı gıda ürünlerinin fiyatındaki büyük artışlar Türkiyeyi tanzim satışla tanıştırdı. Başta domates, salatalık, biber, soğan ve patates gibi ürünlere uygun fiyatlı ulaşması için harekete geçildi. Bazı illerde tanzim satış noktaları kurulurken, Tarım Kredi tarafından doğrudan çiftçiden alınan ürünler aracısız ve marketlerden daha uygun fiyatla halka ulaştırıldı. Ancak tanzim kuyrukları indirimlerin de önüne geçti. 

FAİZ İNDİR BASKISI

2019’da dünyada merkez bankalarını en çok zorlayan gelişmelerin başında ekonomik yavaşlama geldi. Ancak politikacıların yıl boyunca sıklıkla para politikası hakkında fikir sundukları 2019, ABD Başkanı Donald Trump, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan gibi liderlerin düşük faiz yanlısı söylemleriyle yıl boyunca manşetlerden inmedikleri bir yıl oldu. TCMB, politika faizini son 4 toplantıda yüzde 24’ten yüzde 12’ye çekti.