846 liralık asgari ücret için!

10 bine yakın kamu 40 civarında özel sektörde çalışan maden işçilerinin çok büyük bir çoğunluğu insani yaşam koşullarını karşılayacak ücret alamıyor. 2004’ten itibaren taşeronlaşmanın artmasıyla kayıt dışılığın de arttığı sektörde ücretler de parlak değil.

Bir avuç kara kömür için bir ömür veren madenciler, tüm sıkıntılara ayda aldıkları ortalama 1.500 lira için katlanıyor. Türkiye’de 10 bin kadarı kamuda olmak üzere 49 bin madenci çalışıyor.

Avustralya’da maden işçileri aylık yaklaşık 17 bin dolar (yaklaşık 30 bin lira) maaş alırken, Türkiye’de maden işçilerinin maaşları ise asgari ücretten başlıyor. Yani brüt 1.071, net 846 lira... Ücretler işçilerin kıdemleri ve çalıştıkları madenlere göre değişmesine rağmen, ortalama 1000 lira ile 1.500 lira arasında değişiyor. Toplusözleşme yapılabilen işletmelerde 4 bin liraya kadar çıkan ücretler de söz konusu, ancak bunların sayılarını oldukça az, kıdemlerinin hayli yüksek olduğunu söylemeye gerek yok.

Sendika temsilcileri, günümüz koşullarında bir maden işçisinin alması gereken ücretin 5-6 bin lira civarı olması gerektiğini, ağır koşullara karşın ücretlerin insafsızlığı nedeniyle kimsenin artık Zonguldak’ta madenlerde çalışmak istemediğini hatırlattı.

Türkiye’de kömür ve linyit çıkarılan kayıtlı 740 işletme bulunuyor. Kömür ve linyit madenlerinde 48 bin 706 kayıtlı işçi çalışıyor. Kamuda bir işyerinde ortalama 257, özel sektörde 53 madenci istihdam ediliyor.

Sosyal Güvenlik Kurumu verilerinden derlenen bilgiye göre, son 3 yılda kömür ve linyit çıkarılan işletme sayında artış gerçekleşti. Bu tür madenlerde 2010 yılında 697 işletme faaliyet gösterirken, bu sayı geçen yılın sonunda 740’a yükseldi. Söz konusu dönemde 43 kömür ve linyit çıkarılan işletme faaliyete başladı.

İşletme sayısındaki artışta özel sektör belirleyici oldu. 2010’da özel sektördeki işletme sayısı 649 iken geçen yıl bu sayı 694’e çıktı. Kamuya ait işletme sayısı ise 48’den 46’ya geriledi.

Çin’den beteriz

* Dünya kömür rezervinin yüzde 0.2’sine sahip, linyit üretiminde 35 ülke arasında 4. sırada, taşkömürü üretiminde 50 ülke arasında 44. sırada yer alan Türkiye, maden kazalarında birinci sırada.

* Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre dünya maden kazalarında sabıkalı ilk üç ülke sırasıyla; Türkiye, G. Kore ve Çin.

* Türkiye’de maden kazaları ölümleri, maden üretiminde dünya birincisi olan Çin’in 5.7 katı, ABD’nin 361 katı.

* 2011 ILO verilerine göre, Türkiye maden kazalarında 100 bin kişide 133 ölümle dünyada birinci sırada. Çin’de bu rakam 106. Çin’de ölümler yüzde 75 azaldı.

* Maden devi Almanya’da son 30 yılda sadece 3 kişi öldü. 2 Ekim 2013’te ülkede potasyum madeninde yaşanan gaz patlaması sonucu 3 işçi yaşamını yitirdi. Aynı tarihler arasında (1983-2013) Türkiye’de maden ocaklarındaki ölüm sayısı 1378.

* Almanya madenlerinde Ekim 2013’e kadar 30 yıllık sürede hiç ölüm meydana gelmedi. Öte yandan 2013’te 3 maden işçisinin ölümü sonrası hazırlanan son yasa değişikliyle birlikte 2018 yılına kadar tüm maden ocaklarının kapatılması isteniyor.

* TEPAV’ın “2010 Maden Araştırma Raporu”na göre 2008’de milyon ton taşkömürü üretimi başına düşen ölüm oranı Türkiye’de yüzde 7.22, Çin’de yüzde 1.27, ABD’de yüzde 0.02.

* Sadece madencilik sektöründe, 1991-2008 döneminde iş kazaları ve meslek hastalığı nedeniyle toplam 2 bin 554 kişi hayatını kaybederken, sürekli iş göremez hale gelenlerin sayısı 13 bin 87’e ulaştı.

* 2004’te taşeronlaşmanın önünün açılmasıyla birlikte madenlerdeki ölümlerin artması dikkat çekiyor. 2002’de 17, 2003’te 22 kişi maden kazalarında yaşamını yitirdi. Ölüm sayısı 2004’te 68, 2005’te 121, 2006’da 79, 2007’de 76, 2008’de 66, 2009’da 92, 2010’da 105, 2011’de 77, 2012’de 61, 2013’te 95 oldu.

* 2008 yılında Türkiye Taş Kömürü Kurumu’nda milyon ton başına düşen ölüm sayısı 4.41 olurken, aynı yıl özel işletmelerde 11.50 oldu.

* Bundan önceki en büyük maden faciası 1992’de 263 işçinin can verdiği Kozlu kömür madeninde gerçekleşmişti.