ABD, Irak savaşı için ne teklif etti?

WikiLeaks, ABD eski Savunma Bakanlığı Müsteşarı Paul Wolfowitz'in Irak'a kuzeyden harekata Türkiye'nin de destek vermesi için Ankara'da yaptığı görüşmelerle ilgili kriptoyu yayınladı. Belgeye göre Wolfowitz Türk yetkililere, yılda 2 milyar dolar ve ekleriyle ekonomik yardım önerdi, talep reddedilirse, Irak'a karşı savaşın daha uzun süreceğini, daha maliyetli olacağını ve Kuzey Irak'taki olayların daha belirsizleşeceğini söyledi. Wolfowitz ayrıca Türkiye'nin "Bağımsız bir Kürt devleti kurulmayacak" biçimindeki "kırmızı çizgi"nin kendi kırmızı çizgileri olduğunu da kaydetti. Wolfowitz kamuoyuna önerilen yardım rakamlarının açıklanmaması çağrısında bulundu, kısaca "ABD Türkiye'ye yardıma hazır" denilebileceğini kaydetti.

9 Aralık 2002 tarihli Mark Pearson imzalı kriptoda, ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Wolfowitz ve Müsteşar Yardımcısı Marc Grossmann'ın Türkiye'ye gelerek Irak'a kuzeyden girilmesi konusunda Türkiye'den destek istediği görüşmeler özetlendi. Wolfowitz ve ABD'li yetkililer Başbakan Abdullah Gül, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Uğur Ziyal, Hazine yetkilileri ile görüştü.

Gül görüşmesi

Wolfowitz, yeni Başbakan Gül ile görüşmesinde Irak sorununun barışçıl çözümünden yana olduklarını, Türkiye'yle bu konunun Temmuz ayından bu yana görüşüldüğünü, Başkan Bush'un henüz harekat için karar vermediğini anlattı ve yıllık 2 milyar dolar yardım önerdi. Pakette iki yıl için, yıllık 2 milyar dolar sabit Yabancı Askeri Finansman ve Ekonomik Destek Fonları karışımı bir yardım öngörülüyordu. Ekonomik Destek Fonu bölümü Dünya Bankası ve IMF ödemeleriyle eşzamanlı gerçekleşecekti. Türkiye'ye diğer ülkelerden 1 milyar dolarlık ayni petrol yardımı, 500 milyon dolar ABD savunma kuvvetleri ihaleleri ile aktarılacaktı. Türkiye tam mutabık kalır ancak savaş gereksiz olursa Türkiye'ye yardım azalarak gerçekleşecekti.

Wolfowitz, rakamların ardından, "Şayet Türkiye bu talebi reddederse Irak'a karşı savaş daha uzun sürebilir, daha maliyetli ve Irak'ın kuzeyindeki olaylar daha belirsiz olabilir" dedi. Wolfowitz, Türkiye'nin plan çerçevesindeki rolünü netleştirmesini isterken, bunun olmaması durumunda güney seçeneğine odaklanılacağını bildirdi ve hafta sonuna kadar yani beş gün içinde karar verilip verilmeyeceğini sordu. Kriptoya göre Başbakan Gül bu sözlere "Hafta sonuna kadar mı?!" diye tepki verdi. Türkiye ve ABD'nin on yıllardır stratejik partner olduklarını Türkiye'nin bu ilişkiyi sürdürüp derinleştirmeyi istediğini belirten Gül, "Ancak hükümet daha yeni güven oyu aldı ve konuyla ilgili sadece iki brifingi var. Konunun üzerinde durduk, ama elbette şimdi görevde olunca farklı" dedi. Gül hükümetin gündeminde birçok baskı unsuru bulunduğunu, bunlar arasında yaklaşan AB Kopenhag Zirvesi ve Kıbrıs olduğunu belirtti.

Gül, Irak'ın kötü bir rejimle yönetildiğini bunun büyük acılara yol açtığını kabul etti. Kriptoya göre Gül, Irak'ın kitle imha silahlarının Türkiye ve tüm bölge için tehlikeli olduğunu da kabul etti, "Savaşın iyi bir şey olmadığını biliyoruz. Ondan sakınılmalı fakat sizi de anlıyoruz" dedi. Gül ayrıca Türkiye'nin Irak'la tarihi bağları bulunduğunu ve Türkiye'nin güvenliğinin kuzey Irak'ta olanlarla doğrudan etkilendiğini ekledi. Kripto şöyle devam etti:
"Gül 'Siyasi karar vermek için açık söylemek gerekirse biraz zamana ihtiyacımız var' dedi. Kamuoyunu biçimlendirmek için zamana ihtiyaç duyuluyor. Gül Türkiye'nin taleplere evet diyebileceğini ancak hükümetin kendisini duruma göre adapte etmesi için daha fazla zamana ihtiyacı olduğunu, parlamentoya gitme zorunda bulunduğunu ve kamuoyunu biçimlendirmesi gerektiğini iki kez yineledi. Milyonlarca işsiziyle Türk ekonomisinin nazik durumuna değindi. Irak'a karşı askeri harekât süren ekonomik reformları tahrip edebilir. Gül, 'İşbirliği yapacağız, işbirliği yapacağız, fakat yeni Dışişleri Bakanı ve Milli Savunma Bakanı çok az şey bildiği dönemde çalışmaya ihtiyacımız var' vurgusu yaptı."

ABD'nin talepleri

ABD tarafı görüşmede asker-askere planlama görüşmelerinin yeniden başlamasını, yer araştırma izinlerinin verilmesini, belli Türk askeri tesislerinde site hazırlıklarının başlatılmasını, Türkiye'nin Kuzey Seçeneği'nin geliştirilmesine katılmasını, önerilen, aralarında İngilizlerin de olacağı birlik listelerinin kabulünü, Kuzeyden Keşif Harekatı üzerindeki sınırlamaların kaldırılmasını, uçuş haklarının onaylanmasını ve gerektiğinde kuzey Irak'taki teröristlerle karşı destek talebinde bulundu. Wolfowitz, Kurmal'da birkaç yüz şüpheli terörist varlığı bulunduğunu kaydetti.

"Sizin kırmızı çizgileriniz, bizim kırmızı çizgilerimiz"

Müsteşar "Türkiye'nin Irak'a karşı askeri harekâttaki kırmızı çizgilerinin aynı zamanda ABD'nin de kırmızı çizgileri" olduğunu belirtirken bunları şöyle sıraladı.
"-Irak'ın toprak bütünlüğü korunacak.
-Bağımsız Kürt devleti olmayacak.
-Türkmenlerin hak ve refahı korunacak.
-Kerkük ve Musul üzerinde Irak'ın ulusal denetimi korunacak ve;
-Irak'ın, ulusal petrolü üzerindeki ulusal kontrolü sürecek."

Müsteşar, ayrıca, Türkiye'nin Irak'a karşı askeri harekâta katılmakla çok şey kazanacağını bildirdi. Wolfowitz'e göre, Türkiye'nin katılımıyla çatışma daha az riskli olacak, daha az sürede bitecek ve Türk ve bölge ekonomileri için daha az tahripkâr olacak. Aynı şekilde kuzey Irak'ta bir potansiyel boşluk yaratma olasılığı da daha az olacak. Çatışma sonrasının yönetimi ise daha kolay olacak. ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Wolfowitz, böyle bir harekâtın Türkiye için taşıdığı ekonomik risklerden haberdar olduklarını da belirtirken, özellikleri yukarıda sayılan yardım paketini Kongre'ye sunmaya hazır olduklarını kaydetti.

Ziyal'den tepki

Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Uğur Ziyal, Wolfowitz'e rakamların Türkiye'nin karşılaşacağı risklerin maliyetiyle orantılı olmadığını ve Türkiye'nin AB'ye ilişkileri konusunda önemli bir dönemece yürüdüğünü ayrıca Kıbrıs'ta müzakerelerin başlayacağını belirterek iki noktada itiraz etti.

Kriptoya göre Ziyal "Bu iki engeli geçemezsek, yıkımları Irak'a bir saldırıya katılma yeteneğimize engel olacak. Kopenhag zirvesinin başlayacağı 12 Aralık'a kadar size yanıt veremeyiz" dedi. Ziyal konu terörizm olursa Türkiye'nin elbette ABD ile birlikte olacağını söyledi. Başbakan Gül de araya girerek, "Sizinle terörizmin her türüne karşı birlikte mücadele edeceğiz" dedi.

Toplantıda Müsteşar Yardımcısı Grossman POTUS'un (Başkan Bush) Türkiye'nin AB katılım müzakerelerinde bir tarih alması arzusuna büyük destek verdiğini belirterek, "Bu konuda sizinle birlikte baskıda bulunacağımıza güvenebilirsiniz" dedi. Bu toplantının sonu kriptoda şöyle özetlendi:
"Toplantı biterken Müsteşar Uğur Ziyal'in yardım paketine eleştirilerine karşı, 'Rakamlar sizin için büyük olmayabilir, fakat hükümetimiz için büyük. Başkanlığın büyük bir taahhüdünü temsil ediyor' dedi. Türk hükümetini bu rakamlarla kamuoyunun karşısına çıkmamaya davet etti. Kamuya açıklama basitçe şöyle olabilir: ABD Türkiye'ye yardıma hazır."
 

Hazine Müsteşarlığı: Türkiye'ye zararı 58 milyar dolara çıkabilir

Wolfowitz'in bulunmadığı Uğur Ziyal'in başkanlığındaki bir başka toplantıda dönemin Hazine Müsteşarı Faik Öztrak, ABD'li diğer yetkililere olası savaşın Türkiye'ye maliyeti konusunda hesaplamaları aktardı. Öztrak bir Irak operasyonunun 2003 için en iyi ihtimalle 47 milyar dolarlık bir finansman boşluğu ortaya çıkaracağını, kötü tahminde yani savaşın uzun sürmesi halinde ise rakamın 58 milyar dolara çıkacağını belirtti. Öztrak'a göre bir savaş, petrol ve doğalgaz fiyatlarının artmasına, ihracatın düşmesine, turizm ve petrol boru hattı gelirlerinin azalmasına neden olacak. Psikolojik etkiler tüketici harcamalarını azaltacak, vergi gelirlerinde kayıp olacak ve göçmenlerle sosyal güvenlik için kamu harcamaları artacak. Faizler yüzde 10 yükselecek ve Türk lirası dolar karşısında yüzde 28 düşecek. Çatışma sonrası belirsizliğin de ekonomik üzerine büyük etkileri olacak. Öztrak ayrıca çatışmanın Türkiye'nin ihracat gelirlerini köreltecek Avrupa'daki bir yavaşlama, gelirlerde kayıp, harcamalarda artış ve finansal piyasalara erişimin sınırlanması gibi dolaylı maliyetleri olacağını kaydetti.