ABD'li şirketlerin 'şer ekseni'yle ticaretine devlet onayı

Kraft Food ve Pepsi gibi gıda devlerinden ABD’li bankalara kadar birçok şirkete, Hazine Bakanlığı’nın adı sanı duyulmamış bir dairesinden neredeyse 10 bin adet ticaret lisansı verildiği ortaya çıktı. Lisansların birçoğu 10 yıl önce kabul edilen ve tarımsal ve tıbbi insani yardımı yaptırım dışında tutan bir yasa kapsamında verildi.

Ancak o dönemde tarım lobilerinin ve diğer sanayi gruplarının baskısıyla hazırlanan yasanın kapsamı sigara, Wrigley’s cikletleri, Louisiana acı sosu, zayıflama hapları, kas geliştiriciler ve İran’ın Olimpik sporcularını eğiten bir enstitüye satılan spor rehabilitasyon ekipmanlarını bile insani yardım olarak gösterebilecek kadar geniş.

Yüzlerce diğer lisans da “Amerikan dış politikasının amaçlarına hizmet ettiği” gerekçesiyle verildi. Kuzey Kore’de kıtlıkla mücadele etmek ya da İran’da internet bağlantısını geliştirmek (ve demokrasiyi güçlendirmek) gibi amaçlarla yapılan anlaşmaların böyle bir etkisi olduğu söylenebilir ancak yapılan inceleme birçok durumda dış politika getirilerinin çok daha karanlık olduğunu gösterdi.

Örneğin bir lisans, bir ABD şirketinin İran’ın Avrupa’ya doğalgaz satışına yardımcı olabilecek bir boru hattı projesinin ihalesine girmesine izin veriyor. Ancak Washington resmi olarak böyle projelere karşı. Dahası birçok şirketin terörle ya da silah kaçakçılığıyla ilgisi olduğu bilinen yabancı şirketlerle iş yaptığı da ortaya çıktı.

Obama yönetiminin yaptırımlardan sorumlu yetkilisi Stuart Levey, daha önce verdiği bir röportajda, bu tür istisnalara takılmanın “büyük resmi görmeye engel olduğunu” söylemişti. Ancak Washington yönetiminin özellikle son dönemde İran yaptırımları konusundaki çabasını artırmasıyla birlikte istisnaların büyük resim üzerindeki etkisi arttı.

Clinton yönetiminin yaptırım politikasının başındaki isim Stuart Eizenstat, “Eğer bilinçli bir politika kararıyla ülkeleri harekete geçirmek için istisna yaratıyorsanız bunda bir sorun yok. Ancak yasalarda içinden kamyon geçecek kadar büyük boşluklar yaratıyorsanız, o zaman karşınızdaki ülkeler için bir hiçsiniz ve onlar size kahkahalarla gülüyor. Bence bu noktada da bazı kötüye kullanımlar yaşanmış olabilir” dedi.