Ayçiçeğinin sırrı çözüldü

İnsanda uyku-uyanıklık ritmi genelde “iç saat” ile karşılaştırılır. Kaliforniya Üniversitesi’nden Haggop Atamian, son araştırmasında ayçiçeğinin doğu-batı hareketinin de sirkadiyen ritme dayandığını yazıyor. Güneş ışınlarına ve sıcaklığa reaksiyon gösteren ayçiçeği tahmin edildiği gibi diğer helyotrop bitkilerde (güneşe doğru dönen bitkiler) bulunan “motora” (pulvinus/yastıkçık) sahip değil. Bunun yerine hareket, büyümeyle sağlanıyor.

Şöyle, ayçiçeğinin sapı gün içinde doğu tarafında daha fazla büyüyerek, batıya doğru yöneliyor. Gece ise batı tarafındaki sap daha fazla büyüyor ve bitki yine doğuya doğru yöneliyor. Atamian ile çalışan ekip şimdi büyüme hormonunun salgılanmasından sorumlu, ışığa duyarlı iki gen saptadı. Bu hormonlardan biri daha çok gündüz (sapın doğu tarafında), diğer hormon ise gece diğer tarafta daha fazla salgılanmakta. Bu açıdan bakıldığında hareket bitkinin büyümesi için önem taşımakta.

Fakat tipik doğu-batı hareketi sadece genç ayçiçeklerinde görülüyor. Olgunlaşmış bitkiler gitgide daha az hareket etmeye başlıyor ve çekirdekler nedeniyle ağırlaşan çiçek doğuya yönelik kalıyor.

Ayçiçeğinin tam vaktinde yeniden gün doğumuna göre ayarlanabilmesi için çiçek mümkün olduğu kadar çabuk ısıtılıyor ve bu şekilde batıya yönelmiş olan bitkilere kıyasla daha fazla tozlaştırıcı böcek çekiyor üzerine. Araştırma sırasında arılar ve diğer böcekler için sadece sıcaklığın önemli olduğu anlaşılmış. Bu şekilde ayçiçeği başarılı bir üremeyi de garantiliyor.

Kaynak: Science