‘Azil, Türkiye’ye yaptırımı etkiler’

1- Azil soruşturmasının fitilini ne ateşledi, Trump neyle suçlanıyor?

Azil soruşturmasını Trump’ın Ukrayna devlet başkanı Volodymyr Zelenskiy ile konuşmasında, Ukrayna’ya yapılacak olan ABD askeri yardımını, ‘Kiev’in Trump’un 2020 başkanlık seçiminde muhtemelen rakiplerden Demokrat Parti adayı Joe Biden’ın oğlu Hunter Biden ile ilgili bir soruşturma başlatması şartına bağlamış olduğu’na dair şüphe tetikledi. Yani aslında Trump’ın 2020 başkanlık seçimlerinde başka bir ülkeden yardım istemesi veya en azından bu yönde oluşan algı azil soruşturmasını başlatan gelişme oldu. ABD Anayasası, başkanın “ihanet, rüşvet veya diğer yüksek suçlar ve kötü davranışlardan” dolayı azil sürecinin başlatılabileceğine işaret ediyor. Bu ifade başkanlık makamının kişisel kazanç için kullanılması veya başkanlık yetkilerinin suiistimal edilmesi gibi eylemleri  de kapsıyor. 

2- Daha önce hiçbir Amerikan Başkanı böyle bir durumla karşı karşı kaldı mı?

Evet, üç Amerikan başkanı kaldı. İlki 1868’de dönemin başkanı Andrew Johnson’a karşı başlatılandı. Johnson bazı memurları görevden alarak Anayasa ile kendisine tanınan yetkileri aştığı suçlamasıyla karşı karşıya kalmıştı. Bill Clinton 1998’de Beyaz Saray’da staj yapan Monica Lewinsky ile ilişkisi hakkında yargı önünde yalan söylediği gerekçesiyle azil soruşturmasına uğradı. Watergate skandalı ertesinde azil süreci ilerlerken de Richard Nixon istifa etmeye karar vermişti. 

3- Soruşturma için ilk oturum bugün. Toplam kaç oturum yapılacak?

İlk oturum bugün ama daha öncesinde Temsilciler Meclisi’nin İstihbarat Komitesi tarafından yürütülen bir süreç vardı. İstihbarat Komitesi vazifesini tamamladı ve görevi Adalet Komitesi’ne devretti.  Komitenin kaç oturum yapacağına başkanı karar verecek.

4- Beyaz Saray, Temsilciler Meclisi'ne katılmayacağını bildirdi. Bu, ne anlama geliyor?

Beyaz Saray, Temsilciler Meclisi’nin Demokrat’ların kontrolünde olmasından yola çıkarak, tarafsız ve objektif bir değerlendirme yapamayacağını ifadeyle, azil sürecinin tamamen siyasi bir oyun olduğunu ve bu ‘oyun’un bir parçası olmayacağını ifade ediyor. Temsilciler Meclisi’nde ise Trump’un ifade vermemesini adaletin engellenmesi şeklinde yorumlayanlar var.

5-Temsilciler Meclisi İstihbarat Komitesi’nin raporunda size göre en dikkat çekici unsur nedir? 

Raporun Ukrayna ile ilgili meseleye odaklandığı görülmekte. Temsilciler Meclisindeki Demokratlar işin odağını kaydırmak istememişler. En dikkat çekici olan ise Trump’ın yabancı ülke liderleri ile kendi oluşturduğu gündemi ABD’nin devlet kurumlarını süreç dışında tutmak suretiyle yürütme iradesi ve bu alandaki rahatlığı. ABD gibi kurumların ağırlığı olan bir sistemde bunu bu kadar göz göre göre yapması gerçekten şaşırtıcı.  

6- Süreç nasıl işleyecek? 

Temsilciler Meclisi bünyesindeki İstihbarat Komitesi işini tamamladı. Şimdi azil sürecinin asli sorumlusu olan Adalet Komitesi’nin çalışma ve oturumları başladı. Adalet Komitesi de işini tamamladıktan sonra kendi bulguları doğrultusunda raporunu veya aslında iddianameyi yazacak. İddianame ve öneri – başkanın azil edilmesi veya edilmemesi – önce Adalet Komitesinde sonra da Temsilciler Meclisinin genel oturumunda oylanacak. Azil önerisi kabul edilirse ise sıra Senato’ya gelecek. Sonrasında Senato’nun daha “yargısal” vazifesi başlayacak. Bu noktada Senato üyeleri adeta bir yargıç olarak görev yapıp, Trump’ın suçlu bulunup bulunmadığına karar verecekler. 

7- Temsilciler Meclisi salt çoğunluğunun kabul oyu almasını bekliyor musunuz?

Evet bekliyorum. Temsilciler Meclisinde çoğunluk Demokrat Partide. Dolayısıyla Temsilciler Meclisinin azil kararını vermesini beklemek gerekir. 

8- Alırsa ne olur?

Sıra Senatoya gelir. ABD Anayasasına göre Temsilciler Meclisi azil soruşturmasını yapan kanat. Senato ise Temsilciler Meclisinin bu yöndeki bulgusu sonrası adeta bir mahkeme görevi ifa ediyor. Ve başkana verilecek cezayı belirliyor. Ama açıkçası Senato Cumhuriyetçi Parti’nin kontrolünde olduğu için Trump’ın cezalandırılması ihtimali pek yok. Dolayısıyla, Temsilciler Meclisi’nin kararına rağmen, Trump’ın görevine devam etmesi yönünde pek bir risk bulunmuyor. Ama tabiatıyla Trump, Senato’daki Cumhuriyetçi Senatörlere siyaseten borçlu duruma düşecek. 

9- Trump’ın, Cumhuriyetçiler’e borçlanması siyaseten nasıl bir sonuç doğurur?

İleride oluşabilecek görüş ayrılıklarında, Senato grubunun ağırlığının artacağı anlamına gelmektedir. Siyasi dengenin bu şekilde değişmesinin Türkiye açısından da sonuçları olabilir. Türkiye’ye yaptırım uygulanması hususunda daha ısrarcı olan Senato grubunun taleplerini Trump’ın gözardı etmesi zorlaşacaktır örneğin. 

10- Demokratlar 'taraflı' davranmakla suçlanıyor. Süreç şeffaf yönetildi mi?

ABD’nin mevcut partizan siyasi ikliminde, sürecin zaten tamamen “tarafsız” yönetilmesi pek mümkün değildi. Ne yapılırsa yapılsın, muhalefetteki Demokrat Parti’nin kontrolünde olan Temsilciler Meclisindeki oturumlara bir siyasi damga vurulduğu suçlaması olacaktı. Ancak şeffaflık konusundaki eleştirilerin nisbeten haksız olduğunu düşünüyorum. Birçok oturum canlı olarak yayınlandı. Görüş vermeye davet edilenlerin mülakatlarını doğrudan izleme imkanı oldu. Kamuya açık olmayan mülakatların yazımları da bildiğimiz kadarıyla isteyen Temsilciler Meclisi üyeleriyle ve dolayısıyla her isteyen Cumhuriyetçi üye ile de paylaşılıyor.