Binlerce çiftçinin ekmek kapısı: Çay

Doğu Karadeniz'de Rize başta olmak üzere Trabzon, Artvin, Giresun ile Ordu'da 767 bin dekar alanda yaklaşık 204 bin üretici çay tarımı yapıyor. Bu üreticilerce son yıllarda üretilen yaş çay miktarı yılda 1 milyon ile 1 milyon 200 bin ton arasında değişiyor. Bu yaş çaylardan da yılda 200 ile 220 bin ton arasında kuru çay elde ediliyor. Genellikle Mayıs ayı sonlarında başlayıp Ekim ayı sonunda tamamlanan çay hasadından elde edilen yaş çay, bölgedeki ÇAYKUR'un 47 çay işleme fabrikası ile özel sektörün 160 çay işleme fabrikasında işleniyor.

Ancak yeşil çayın bahçeden toplanıp fabrikada işlenerek tüketiciye ulaştırılmasına kadar geçen süreçte, çay çiftçisinin büyük emek harcaması gerekiyor. Çay bahçesinde üreticilerce makasla hasat edilen yaş çay, daha sonra kamyonlara yüklenerek çay alım yerlerine götürülüyor. Burada eksperlerce işlenmeye uygun olup olmadığı kontrol edilen çay, ardından tartılarak üreticiden satın alınıyor.

Fabrikadaki ilk işlem: Soldurma

Çay alım yerinden yine kamyonlar ile çay fabrikalarına taşınan yaş çay, burada ilk işlem olan soldurma ünitesine alınıyor. Soldurma, yaş çayda bulunan yüzde 70-80 oranındaki suyun yüzde 50-55'e düşürülmesi işlemidir. Çay yaprağındaki suyun buharlaşması ve yaprağın soluk ve cansız bir hale gelmesi amacıyla 6 saat civarında bu ünitede kalan yaş çayda, soldurma işlemi sonucunda yaprakların hücre öz suları daha yoğun hale geliyor ve yapraklar kıvırma işlemi için uygun elastiki hale geliyor.

Bardağa ulaşmadan önce birçok işlemden daha geçmesi gereken yaş çay, soldurma işlemi sonrası ise iki aşamalı kıvırma ünitesine gönderiliyor. Burada ilk aşamada yaklaşık 45 dakika işlenerek yapraklarının parçalanması ve hücrelere ayrılması sağlanan yaş çaya ardından yaklaşık 40 dakika rotervan işlemi uygulanıyor. Yaprağında öz suyunun çıkartılması sağlanan yeşil renkteki yaş çay, daha sonra bakır rengini alıyor.

Yeşil çay, 9 saatte siyaha dönüşüyor

Fabrikada daha sonra fermantasyon bölümüne alınan yaş çay, burada yüzde 90 civarında nem oranı ve 30-35 derece sıcaklıkta hava basıncı ile fermente ediliyor. Çay bu aşamada mayalanma ile tat, burukluk, koku gibi özelliklerini kazanıyor. Yaklaşık 45 dakika bu bölümde kalan çay, daha sonra fırınlara alınıyor. Yaklaşık 100 derece sıcaklıkta fırınlanan yaş çayda, fermantasyon sırasında verilen nem, fırınlama işleminde geri alınıyor ve kuru hale getiriliyor. Nem fırınlama işlemi sonunda yüzde 2-4 civarına düşer. Yaklaşık yarım saat fırında kalan çay, tam olarak siyah halini bu bölümde alıyor. Fabrikaya yeşil halde gelen yaş çay, yaklaşık 9 saat süren işlemler sonrası siyah rengi alıyor.

Fırınlardan çıkan siyah renkli çay ise liflerinin alınması için fabrikadaki lif alıcılardan geçirildikten sonra tasnif bölümüne götürülüyor. Burada eleklendikten sonra kırıcılardan geçirilip kalınlığına göre numaralandırılarak çuvallara dolduruluyor. Çay, ardından da paketleme fabrikalarına paketlenerek, piyasaya sunuluyor.
 

Son yıllarda, yeşil çayın rengi korunuyor

Yaş çayın kaliteli olması için üreticilerce bahçeden dikkatlice toplanması gerektiğini ifade eden ÇAYKUR Genel Müdürü İmdat Sütlüoğlu, ''Yaş çay yabancı unsurları temizlendikten sonra toplandığı gün satılmalıdır. Ancak yaş çay hasat edilmesinin ardından en geç bir gün sonra fabrikaya ulaşır. Fabrika soldurma, kıvırma, fermentasyon, fırınlama gibi ünitelerden geçtikten sonra siyah çaya dönüşür'' dedi. Son yıllarda üretilen yeşil çayın üretim aşamalarında fermente aşamasının olmadığını belirten Sütlüoğlu, bu ünite yerine şoklama yapılarak çayın yeşil renginin korunduğunu söyledi.