'Böbreğimi satılığa çıkardım'

Türk Böbrek Vakfı geçen günlerde, böbreğini satmak isteyenlerin sayısının bağışları geçtiğine dikkat çekmişti. Biz de bunun üzerine, böbreğini satılığa çıkaran bir insanın, bunu hangi koşullar altında yaptığını araştırdık.

İnternet arama motoruna rastgele “satılık böbrek” yazdığımızda, karşımıza onlarca sitede, binlerce isim ve telefon numarası çıktı. “27 yaşında, Mersin’deyim. Alkol kesinlikle yok, aşırı derecede sağlıklıyım. Böbreğimin birini vereceğim, ilgilenenler arasın” yazılı ilanı aradık. Telefonu açan ses, gazeteci olduğumu öğrenince, önce konuşmak istemese de bir süre sonra görüşmeyi kabul etti. Ertesi gün için, Pendik’te bir kafede buluşmaya karar verdik.

Soner Y. şu an 30 yaşında ve İstanbul’da bir oto galerisinde çalışıyor. Bundan 3 yıl önce böbreğini satılığa çıkardığını söyleyerek hikâyesini şöyle anlatıyor: “Mersin’de ailem okumamı istemişti ama 15 yaşımda ticarete atıldım. İşlerim uzun süre iyi gitti, oto galerisi açacak kadar kazanç sağladım. Ancak bir gün âşık olduğum kadın beni dolandırdı. 2009’da iflas ettim ve o kadar borçlandım ki ailem ve benim üzerimdeki tüm gayrimenkulleri satmak zorunda kaldık.”

Soner Y. o sırada borçlarını ödemek için böbreğini satılığa çıkaran yakın bir arkadaşının kendisine de aynı teklifi sunduğunu söylüyor. İçinde bulunduğu koşullar nedeniyle bunu kabul ettiğini belirterek şöyle devam ediyor:

“Aileme ve kendime karşı öyle büyük bir utanç içindeydim ki, böbreğimi satıp ordan alacağım parayı kurtuluş olarak gördüm. İnternette satılık böbrek ilanı verdiğim andan itibaren her gün onlarca kişi aramaya başladı. 5 bin liradan 600 bin liraya kadar teklifler geldi. Benim amacım da böbreğimi satıp aileme bir ev almaktı. Tamamen çaresizdim, hayattan hiçbir beklentim kalmamıştı. İçinde bulunduğum koşullar ve gelecek, bana umut vermiyordu. Ancak zamanla toparlandım, düşüncelerim değişmeye başladı, kendimi işime verdim ve İstanbul’a taşındım. Para kazanmaya başlayınca da böbreğimi satmaktan vazgeçtim.”

 

Kandırma yöntemi

Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, 1990’larda Türkiye’den Hindistan ve Pakistan’a, 2000’lerin başında ise Rusya’ya böbrek nakli için çok sayıda giden olduğunu anımsatarak, bugünse Türkiye’deki 70 kadar böbrek nakli merkezinin olduğunu belirtti. Erk, organ tacirlerinin uyguladığı ilginç bir yönteme de dikkat çekti: “Türkiye’de organ bağışı, 3. dereceden akrabalara kadar yapılabiliyor. Bu nedenle de organ tacirleri, akraba olmayan alıcı ve satıcıyı, 1 ay kadar aynı evde yaşatarak, bu insanların birbirlerini tanımalarını, akraba gibi davranmalarını sağlıyor. Bir ayın sonunda, Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Kurulu’nun karşısına çıkan bu insanlar, kurulu rahatlıkla kandırabiliyor. Organ tacirleri de bu işten kendi paylarını alıyor.”

Öte yandan son verilere göre 2012’nin ocak ayından Aralık ayına kadar Türkiye’de 2 bin 500 canlıdan, 450 kişiye de kadavradan böbrek nakli yapılmış.

 

Emeklilik sıkıntısı

Böbrek Hasta Haklarını Koruma ve Sosyal Yardımlaşma Derneği Genel Sekreteri Fatih Arıcı, bugün Türkiye’deki 80 bin kadar böbrek hastasının en önemli sorununun, nakil işlemi gerçekleştikten sonra malunen emekliliklerinin kesilmesi olduğuna dikkat çekti. Arıcı, bu nedenle ilaçların parasını ödeyemeyen ve böbreği yeniden iflas eden insanlar olduğunu belirtti.

‘Yasal değil ama çok rahatlar’

İşi nedeniyle telefon numarasını değiştirmediğini, buna bağlı da böbrek arayanların kendisine hâlâ aynı numaradan ulaştığını söyleyen Soner Y. oldukça şaşırtıcı yaklaşımlarla karşılaştığını söylüyor: “Bu süreçte harçlığını çıkarmak için böbreğini 5 bin liradan satılığa çıkaran öğrenciyi de, boşandığı kocasından nafaka alamadığı için böbreğini 10 bin liradan satmaya çalışanı da, kredi kartı borcu ya da kirasını ödeyemediği için böbreğine 50 bin lira biçeni de, kısacası çok farklı dertlerden ve çok farklı fiyatlardan bu işe girişenleri gördüm. İnsanlar artık boş gördükleri her alanda, emlak sitesinde bile satılık böbrek ilanı veriyor. Bu durum şu an o kadar yaygın ki insanlar böbreklerini satmayı ilk çözüm yolu olarak görmeye başladı.” Soner Y’nin bir diğer iddiası ise hastanelerin organ nakli merkezlerinden de aranmış ve halen aranıyor olması: “İstanbul ve Ankara’dan çok sayıda hastaneden arandım, farklı fiyat teklifleri aldım. Bunun yasal olmadığını biliyorum ama hastaneler çok rahat.”